Ο Ντόναλντ Τραμπ αρνήθηκε τη Δευτέρα να αποκλείσει το ενδεχόμενο στρατιωτικής δράσης προκειμένου οι ΗΠΑ να ανακτήσουν τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά ή να «προσαρτήσουν» τη Γροιλανδία. O Τραμπ προχώρησε στα συγκεκριμένα σχόλια κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στο Μαρ α Λάγκο. Ήταν η δεύτερη μετά τη νίκη του στις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου (και μάλιστα επιφύλασσε και μερικά θετικά σχόλια για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν).
Ερωτηθείς εάν θα απέφευγε να χρησιμοποιήσει μέσα στρατιωτικού ή οικονομικού εξαναγκασμού για τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά ή της Γροιλανδίας, ο Τραμπ απάντησε: «Όχι, δεν μπορώ να σας διαβεβαιώσω για κανένα από αυτά τα δύο. Αλλά μπορώ να το πω αυτό, τις χρειαζόμαστε για την οικονομική ασφάλεια». Προανήγγειλε μάλιστα ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο να επιβάλει δασμούς στη Δανία για το θέμα της Γροιλανδίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που Τραμπ προβαίνει σε ανάλογους λεονταρισμούς για τη Διώρυγα του Παναμά, και εκτιμάται ευρέως ότι ο πραγματικός στόχος του είναι η κλιμάκωση της διπλωματικής πίεσης και όχι βεβαίως η κατάκτηση των δύο χωρών. Και σε αυτό το πλαίσιο ίσως εντάσσεται και η αιφνιδιαστική επίσκεψη του υιού Τραμπ στη Γροιλανδία.
Χτες Τρίτη, ο Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ προσγειώθηκε στη Γροιλανδία, το νησί της Αρκτικής το οποίο ο πατέρας του, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, θέλει διακαώς να αγοράσει, παρά τις απαντήσεις των αρχών πως δεν είναι προς πώληση. Ο Τραμπ Τζούνιορ δήλωσε στο CNN για το ταξίδι του: «Ως άνθρωπος της υπαίθρου, είμαι ενθουσιασμένος που σταμάτησα στη Γροιλανδία για αυτή την εβδομάδα». Αλλά το ταξίδι έχει τροφοδοτήσει εικασίες σχετικά με το ποια ακριβώς είναι τα σχέδια του πατέρα του για αυτό το αρκτικό έδαφος.
Greenland is beautiful!!! 🇬🇱 pic.twitter.com/PKoeeCafPz
— Donald Trump Jr. (@DonaldJTrumpJr) January 7, 2025
Ο μεγιστάνας υποστηρίζει πως η απόκτηση της Γροιλανδίας είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των ΗΠΑ, αλλά οι εμπειρογνώμονες θεωρούν πως ίσως εξετάζει και άλλες πτυχές της Γροιλανδίας, όπως ο θησαυρός φυσικών πόρων της -συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων σπάνιων γαιών- ο οποίος μπορεί να γίνουν πιο προσιτός καθώς η κλιματική αλλαγή λιώνει τους πάγους της περιοχής.
Η γεωπολιτική θέση της Γροιλανδίας
Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί του κόσμου και φιλοξενεί περισσότερους από 56.000 ανθρώπους. Πρώην αποικία της Δανίας και πλέον αυτόνομο έδαφος της Δανίας, κατέχει μια μοναδική γεωπολιτική θέση, καθώς βρίσκεται μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Η πρωτεύουσά της, Nuuk μάλιστα βρίσκεται πιο κοντά στη Νέα Υόρκη από ό,τι στην πρωτεύουσα της Δανίας, την Κοπεγχάγη.
Το νησί θεωρείται εδώ και καιρό κλειδί για την ασφάλεια των ΗΠΑ, ιδίως για την απόκρουση μιας πιθανής επίθεσης από τη Ρωσία, ανέφερε ο Ουλρίκ Πραμ Γκαντ, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών της Δανίας. Ο ναυτιλιακός δρόμος του Βορειοδυτικού Περάσματος διέρχεται κατά μήκος της ακτής του και το νησί αποτελεί μέρος του χάσματος Γροιλανδίας-Ισλανδίας-Ηνωμένου Βασιλείου, μιας στρατηγικής σημασίας θαλάσσιας περιοχής.
Πάντως, ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που είχε την φιλοδοξία να αγοράσει την Γροιλανδία. Το 1867, όταν ο πρόεδρος Άντριου Τζόνσον αγόρασε την Αλάσκα, σκέφτηκε να αγοράσει και τη Γροιλανδία. Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση Τρούμαν προσέφερε στη Δανία 100 εκατομμύρια δολάρια για το νησί, σύμφωνα με έγγραφα. Τότε, καμία από τις δύο προσφορές δεν καρποφόρησε, αλλά βάσει μιας αμυντικής συνθήκης του 1951, οι ΗΠΑ απέκτησαν μια αεροπορική βάση που σήμερα ονομάζεται Διαστημική Βάση Pituffik, στη βορειοδυτική Γροιλανδία.
Στη μέση της διαδρομής μεταξύ Μόσχας και Νέας Υόρκης, είναι το βορειότερο φυλάκιο των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων και είναι εξοπλισμένο με σύστημα προειδοποίησης πυραύλων. Οι ΗΠΑ επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι «καμία εχθρική μεγάλη δύναμη δεν θα ελέγχει τη Γροιλανδία, διότι μπορεί να αποτελέσει ορμητήριο για επίθεση κατά των ΗΠΑ», δήλωσε ο Πραμ Γκαντ στο CNN.
Πλούσια σε σπάνια ορυκτά
Αυτό που μπορεί να είναι ακόμη πιο ελκυστικό για τον Τραμπ, ωστόσο, είναι τα πλούσια κοιτάσματα φυσικών πόρων της Γροιλανδίας, εκτιμά ο Κλάους Ντοντς, καθηγητής γεωπολιτικής στο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Σε αυτά περιλαμβάνονται το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, καθώς και τα μέταλλα σπάνιων γαιών που έχουν μεγάλη ζήτηση για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανεμογεννήτριες, καθώς και για την κατασκευή στρατιωτικού εξοπλισμού.
Επί του παρόντος, η Κίνα κυριαρχεί στην παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών και έχει ήδη απειλήσει να περιορίσει τις εξαγωγές κρίσιμων ορυκτών και συναφών τεχνολογιών, ενόψει της δεύτερης θητείας του Τραμπ. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του ανησυχούν πολύ για τον ασφυκτικό έλεγχο που φαίνεται να έχει η Κίνα», επισήμανε ο Ντοντς. Η Γροιλανδία προσφέρει μια δυνητικά πλούσια πηγή αυτών των κρίσιμων ορυκτών, πρόσθεσε. «Νομίζω ότι η Γροιλανδία αποσκοπεί πραγματικά στο να κρατήσει την Κίνα μακριά», επισημαίνει ο ίδιος.
Την ίδια ώρα, το λιώσιμο των πάγων και η ραγδαία άνοδος των θερμοκρασιών της Αρκτικής καθιστούν την Γροιλανδία ως πρώτη από τις περιοχές που επηρεάζονται από την κλιματική κρίση. Ωστόσο, ορισμένοι βλέπουν οικονομικές ευκαιρίες καθώς η κλιματική αλλαγή αναδιαμορφώνει τη χώρα. Το λιώσιμο των πάγων έχει ανοίξει τις ναυτιλιακές οδούς, αυξάνοντας τον χρόνο που μπορούν να πλεύσουν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο. Η ναυσιπλοΐα στην Αρκτική αυξήθηκε κατά 37% κατά τη δεκαετία έως το 2024, σύμφωνα με το Αρκτικό Συμβούλιο, εν μέρει λόγω του λιωσίματος των πάγων.
«Ο Τραμπ, νομίζω, ενστικτωδώς αντιλαμβάνεται την ιδέα ότι η Αρκτική λιώνει και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται», εκτιμά ο Ντοντς. Ο ίδιος προειδοποιεί πάντως πως ακόμη οι διαδρομές αυτές είναι επικίνδυνες καθώς το λιώσιμο των πάγων μπορεί να κάνει πιο επικίνδυνα τα νερά για πλοήγηση. Παράλληλα, υπάρχει και η υπόνοια ότι το λιώσιμο των πάγων μπορεί να καταστήσει ευκολότερη την πρόσβαση στους φυσικούς πόρους, αλλά η κλιματική κρίση δεν έχει ακόμη αποδειχθεί πολύ «game-changer» για αυτό, αναφέρει ο Φίλιπ Στέινμπεργκ, καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Durham.
Δεν είναι ότι η κλιματική αλλαγή καθιστά τους πόρους της Γροιλανδίας πιο προσιτούς, δήλωσε στο CNN, αλλά μάλλον «πιο αναγκαίους».
Οι αντιδράσεις Δανίας και Γροιλανδίας
Οι κυβερνήσεις τόσο της Δανίας όσο και της Γροιλανδίας έχουν αντισταθεί σθεναρά μέχρι τώρα στην ιδέα της εξαγοράς. «Δεν είμαστε προς πώληση και δεν θα είμαστε ποτέ. Δεν πρέπει να χάσουμε τον πολυετή αγώνα μας για ελευθερία», έγραψε ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας Μούτε Εγκέντ σε ανάρτησή του στο Facebook στα τέλη Δεκεμβρίου.
Ο Κουουπίκ Κλάιστ, πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, δήλωσε ότι ο Τραμπ μιλούσε περισσότερο στους πολίτες των ΗΠΑ παρά στους πολίτες της Γροιλανδίας. «Δεν βλέπω τίποτα στο μέλλον που θα άνοιγε τον δρόμο για μια πώληση. Δεν αγοράζεις απλά μια χώρα ή έναν λαό», δήλωσε στο CNN.
Ωστόσο, τα σχόλια αυτά του Τραμπ έρχονται σε μια ενδιαφέρουσα στιγμή για τη Γροιλανδία, αναφέρει ο Ντοντς.
Η κυβέρνησή της υπό την ηγεσία των Ινουίτ έχει πρόσφατα αυξήσει τα αιτήματα για ανεξαρτησία από τη Δανία. Στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του, ο Εγκέντ ζήτησε να αφαιρεθούν τα «δεσμά της αποικιοκρατικής εποχής».«Πανικοβάλλει τη Δανία», σχολιάζει ο Ντοντς, σημειώνοντας πως η χώρα έχει επικεντρωθεί περισσότερο στη σχέση της με τη Γροιλανδία. Τον Δεκέμβριο, η Δανία ανακοίνωσε μια τεράστια αύξηση των στρατιωτικών δαπανών για τη Γροιλανδία. Στη συνέχεια, στις αρχές Ιανουαρίου, η βασιλική οικογένεια της Δανίας παρουσίασε ένα επανασχεδιασμένο βασιλικό οικόσημο, αυξάνοντας την προβολή της πολικής αρκούδας που συμβολίζει τη Γροιλανδία.
Με τη σειρά της η Γροιλανδία επιδιώκει να ενισχύσει την ανεξαρτησία της διαφοροποιώντας την οικονομία της από την αλιεία. Άνοιξε ένα νέο αεροδρόμιο στο Nuuk το Νοέμβριο στο πλαίσιο των σχεδίων για την αύξηση του τουρισμού. Αλλά εξακολουθεί να βασίζεται στην ετήσια επιχορήγηση των περίπου 500 εκατομμυρίων δολαρίων από τη Δανία, η οποία έχει αποδειχθεί μεγάλο εμπόδιο για την ανεξαρτησία.Αυτό εγείρει ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα. «Τι θα έκανε η Γροιλανδία αν ο Τραμπ προσέφερε, ας πούμε, 1 δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο;», σχολιάζει ο Ντοντς.
Πολιτικοί της Γροιλανδίας έχουν διατυπώσει την ιδέα μιας ειδικής ένωσης, παρόμοιας με αυτή που έχουν οι ΗΠΑ με τις Νήσους Μάρσαλ, όπου η Γροιλανδία έχει κυριαρχία αλλά και οικονομική στήριξη από τις ΗΠΑ, με αντάλλαγμα συμφωνίες σχετικά με ορισμένα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Ο πρώην πρωθυπουργός Κλάιστ εξέφρασε ωστόσο έντονο σκεπτικισμό εάν αυτού του είδους η ένωση θα μπορούσε να λειτουργήσει. «Ούτε εγώ νομίζω ότι (αυτό) έχει κάποιο ενδιαφέρον. Σκεφτείτε μόνο πώς οι ΗΠΑ έχουν μεταχειριστεί τους δικούς τους αυτόχθονες λαούς», σχολίασε.
Προς το παρόν, παραμένει ασαφές σε ποιο βαθμό ο Τραμπ θα επιδιώξει να αποκτήσει τη Γροιλανδία μόλις αναλάβει την εξουσία. «Κανείς δεν ξέρει αν πρόκειται για ψευτοπαλικαριά, αν είναι μια απειλή για να αποκτήσει κάτι άλλο ή αν είναι πραγματικά κάτι που θέλει να κάνει», δήλωσε ο Πραμ Γκαντ.
Αντιδράσεις και από τον Παναμά
Η εθνική κυριαρχία του Παναμά στη διώρυγά του «δεν είναι διαπραγματεύσιμη», δήλωσε χθες Τρίτη ο υπουργός Εξωτερικών του κράτους της κεντρικής Αμερικής, ο Χαβιέρ Μαρτίνες-Ατσά, αντιδρώντας στην απειλή του Ρεπουμπλικάνου εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πως η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να την προσαρτήσει, χωρίς να αποκλείσει τη χρήση βίας για αυτό.
«Ο πρόεδρος Χοσέ Ραούλ Μουλίνο έχει ήδη δηλώσει ότι η εθνική μας κυριαρχία στη διώρυγά μας δεν είναι διαπραγματεύσιμη», τόνισε ο επικεφαλής της παναμαϊκής διπλωματίας, προσθέτοντας πως η παραχώρηση της υποδομής στη χώρα του είναι «αμετάκλητη κατάκτηση».
Οικονομική η επιβολή στον Καναδά
Πάντως ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε πιο διαλλακτικός έναντι του Καναδά περιοριζόμενος στην απειλή χρήσης οικονομικής και μόνο ισχύος. «Όχι, (μόνο) οικονομική ισχύ» απάντησε ο εκλεγμένος πρόεδρος στην ερώτηση εάν εξετάζει το ενδεχόμενο προσφυγής στις ένοπλες δυνάμεις για να προσαρτήσει τον Καναδά. Σχολίασε ωστόσο σκωπτικά ότι η γειτονική χώρα «επιδοτείται» από τις ΗΠΑ για την προστασία της.
Είχε προηγηθεί, την Δευτέρα, ανάρτηση του Τραμπ στον ιστότοπο Truth Social. Στην ανάρτηση ο Τραμπ ανέφερε ότι θα ήταν προς το συμφέρον του Καναδά να γίνει η «51η Πολιτεία» των ΗΠΑ. «Αν ο Καναδάς συγχωνευόταν με τις ΗΠΑ, δεν θα υπήρχαν τελωνειακοί δασμοί, οι φόροι θα μειώνονταν σημαντικά και ο Καναδάς θα ήταν απολύτως ασφαλής απέναντι στην απειλή των ρωσικών και κινεζικών πλοίων που τον περικυκλώνουν συνεχώς. Μαζί, τι μεγάλο έθνος που θα ήμασταν!» ανέφερε στην εν λόγω ανάρτηση, την ίδια ημέρα που το Κογκρέσο επικύρωνε τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.
