Σαν σήμερα πριν από 30 χρόνια -22 Σεπτεμβρίου 1994- μεταδόθηκε το πρώτο επεισόδιο της αμερικανικής σειράς «Φιλαράκια». Μιας σειράς που έμελλε να γίνει μια από τις πιο δημοφιλείς όλων των εποχών καθηλώνοντας δισεκατομμύρια τηλεθεατές σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τα «Friends» ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μια κωμική σειρά και αυτό γιατί «δίδαξε» έναν νέο τρόπο ζωής στο ευρύ κοινό.
Μετά από μόλις τρία λεπτά στο πρώτο επεισόδιο του Friends (The One Where Monica Gets a Roommate), το κοινό γνωρίζει τη Ρέιτσελ Γκριν (υποδύθηκε η Τζένιφερ Άνιστον) – η οποία εισβάλλει από τις πόρτες του διάσημου Central Perk με το νυφικό της, έχοντας φύγει από την εκκλησία, αφήνοντας τον ορθοδοντικό αρραβωνιαστικό της Μπάρι στα κρύα του λουτρού.
Στα 24 της είδε τη ζωή αλλιώς και κατά πάσα πιθανότητα θέλησε να ξεφύγει από έναν γάμο με έναν άντρα που δεν αγαπούσε αναζητώντας μια εναλλακτική ζωή στη μεγάλη πόλη. Αργότερα στο επεισόδιο, κάθεται στο τραπέζι της κουζίνας της φίλης της από το γυμνάσιο, Μόνικα Γκέλερ, καθώς οι υπόλοιποι την ενθαρρύνουν να επιστρέψει στον πατέρα της τις πιστωτικές κάρτες που της είχε δώσει. Όλο αυτό λειτούργησε σαν μια συμβολική διακοπή των δεσμών με την οικογένειά της, καθώς ξεκινά μια νέα ζωή στην πόλη με τη Μόνικα (Κόρτνεϊ Κοξ), τη Φοίβη (Λίζα Κούντροου), τον Τσάντλερ (Μάθιου Πέρι), τον Τζόι (Ματ ΛεΜπλάνκ) και τον Ρος (Ντέιβιντ Σουίμερ). «Καλώς ήρθατε στον πραγματικό κόσμο», λέει η Μόνικα. «Είναι χάλια. Θα το λατρέψεις».
Σε εκείνο το πρώτο επεισόδιο, τα έξι Φιλαράκια έδωσαν στο κοινό τους να καταλάβει ακριβώς τι επρόκειτο να δουν στα 236 επεισόδια που προβλήθηκαν σε 10 σεζόν. Ο γάμος δεν έγινε, οι γονείς είχαν βγει από το προσκήνιο και οι άνθρωποι στους οποίους οι χαρακτήρες αυτοί θα βασίζονταν ήταν ο ένας στον άλλον. Ήταν έξι άπειροι και άβγαλτοι εικοσάρηδες που μπερδεύονταν με τις σχέσεις, τις δουλειές και τη ζωή. Δεν ήταν σίγουροι για το πού πήγαιναν, αλλά ούτε και ανησυχούσαν πολύ γι’ αυτό.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη σειρά
Ένα χρόνο νωρίτερα, το 1993, η Marta Kauffman και ο David Crane είχαν προτείνει την σειρά με πρωταγωνιστές για μια ομάδα φίλων στο NBC, ένα τηλεοπτικό δίκτυο που αναζητούσε κάτι εναλλακτικό που θα τραβούσε την προσοχή ενός νεαρού κοινού που ζούσε σε πόλεις.
Στο νέο του βιβλίο Still Friends, ο Saul Austerlitz γράφει ότι το NBC ήθελε να βρει μια σειρά για να μιμηθεί την επιτυχία του Seinfeld – επίσης για μια ομάδα φίλων που ζουν και εργάζονται στη Νέα Υόρκη.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, με κωμικές σειρές όπως το Roseanne, το Full House, το The Fresh Prince of Bel Air και το Mad About You να εστιάζουν ακόμα στην οικογένεια και τον έγγαμο βίο, το στήσιμο του Seinfeld ήταν ακόμα πρωτόγνωρο και άγνωστο. Εκείνο το καλοκαίρι έκανε πρεμιέρα στο Fox το Living Single, για μια ομάδα μαύρων φίλων που μοιράζονται ένα σπίτι στο Μπρούκλιν. Υπήρχε σαφώς ένα κοινό στη ζωή των νέων: ότι περνούσαν περισσότερο χρόνο με τους φίλους τους παρά με την οικογένειά τους. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν οι φίλοι.
Η Kauffman και ο Crane δεν είχαν μετακομίσει πολύ καιρό πριν στο Λος Άντζελες, αφήνοντας πίσω τους τη δική τους ομάδα στενών φίλων στη Νέα Υόρκη. Αυτό – σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ηKauffman περνούσε οδηγώντας μπροστά από μια καφετέρια του Λος Άντζελες γεμάτη αταίριαστα έπιπλα, χαλασμένους καναπέδες και ομάδες νέων που έκαναν παρέα – της έριξε την ιδέα. Η κεντρική ιδέα της σειράς ήταν η εξής: «Θα ήταν μια σειρά αφιερωμένη στη φιλία, επειδή όταν είσαι ελεύθερος και στην πόλη, οι φίλοι σου είναι η οικογένειά σου». Στην αρχή της σειράς Friends γίνεται σαφές γιατί οι έξι χαρακτήρες χρειάζονται ο ένας τον άλλον.
Το… παρελθόν των πρωταγωνιστών και το κοινό μέλλον
Στο δεύτερο επεισόδιο, η Φοίβη μιλάει για την αυτοκτονία της μητέρας της και η Ρέιτσελ ανακαλύπτει ότι οι γονείς της παίρνουν διαζύγιο. Οι γονείς της Γκέλερ έρχονται να την επισκεφτούν, κολακεύουν τον Ρος αλλά υποτιμούν συνεχώς τη Μόνικα («Διαβάζω για αυτές τις γυναίκες που προσπαθούν να τα έχουν όλα και ευχαριστώ τον Θεό, η μικρή μας Μόνικα δεν φαίνεται να έχει αυτό το πρόβλημα», λέει ο μπαμπάς της). Αργότερα στη σειρά ο Τζόι ανακαλύπτει ότι ο πατέρας του απατά τη μητέρα του και ο Τσάντλερ αποκαλύπτει ότι οι γονείς του ανακοίνωσαν το διαζύγιό τους κατά τη διάρκεια του δείπνου των Ευχαριστιών όταν ήταν εννέα ετών. Η ιδέα της δημιουργίας μιας εναλλακτικής οικογένειας από φίλους ήταν μια ιδέα που βρήκε τεράστια απήχηση στο κοινό.
Σε εκείνο το πρώτο επεισόδιο της Ημέρας των Ευχαριστιών, όταν τα ατομικά σχέδια των έξι ματαιώνονται και καταλήγουν να τρώνε μαζί ψητό τυρί στο διαμέρισμα της Μόνικα, γίνεται σαφές ότι πολλές φορές οι οικογένειες μπορεί να είναι προβληματικές και οι φίλοι είναι εκεί και μπορείς να βασιστείς. «Αυτό δεν ήταν η πρώτη επιλογή κανενός», λέει ο Τζόι. Κι όμως, από εδώ και στο εξής, θα περνούν πάντα τις διακοπές μαζί.
Πολλά στοιχεία των Friends ήταν φανταστικά – για παράδειγμα, οι ενήλικες που ζούσαν σε τεράστια διαμερίσματα στο Greenwich Village – αλλά η ιδέα της δημιουργίας μιας εναλλακτικής οικογένειας από φίλους ήταν μια ιδέα που είχε απήχηση. Αφού τα ποσοστά διαζυγίων κορυφώθηκαν την προηγούμενη δεκαετία, πολλοί από αυτούς που εισήλθαν στην ενήλικη ζωή τη δεκαετία του ’90 προέρχονταν από διαλυμένες οικογένειες και οι ίδιοι καθυστερούσαν να παντρευτούν, με τη μέση ηλικία γάμου να ανεβαίνει κάθε χρόνο.
Οι εικοσάρηδες ζούσαν μια παρατεταμένη εφηβεία – πολύ μεγάλοι για να ζήσουν με την οικογένειά τους, πολύ νέοι για να αποκτήσουν δική τους οικογένεια. Οι φίλοι ήταν αυτοί που κάλυπταν το κενό – στην πραγματική ζωή και στην οθόνη. Μέσα από κακές σχέσεις, γάμους, διαζύγια, παιδιά και οικογενειακές διαφωνίες, οι έξι χαρακτήρες των Friends ήταν εκεί ο ένας για τον άλλον, ακόμη και όταν κάποιοι πρωταγωνιστές ερωτεύτηκαν και έγιναν ζευγάρια.
Η ιδέα των φίλων ως νέα οικογένεια δεν ήταν ο μόνος τρόπος με τον οποίο η σειρά αμφισβητούσε τα οικογενειακά πρότυπα. Κατά τη διάρκεια των 10 σεζόν, οι ιστορίες της κάλυψαν τον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, την υπογονιμότητα, την υιοθεσία, την παρένθετη μητρότητα και τη μονογονεϊκότητα. Δεν τα κατάφερνε πάντα σωστά – και πολλά έχουν γραφτεί για την αντιμετώπιση ορισμένων θεμάτων, ιδιαίτερα για τον τρανσέξουαλ πατέρα του Τσάντλερ. Η Kauffman έχει πει ότι τα αστεία της σειράς για τους τρανς και ο ρόλος της Helena – την οποία υποδύθηκε η Kathleen Turner – είναι κάποια σημεία που θα ήθελε να αλλάξει.
Προοδευτικά και οπισθοδρομικά ταυτόχρονα
Τα Φιλαράκια κατάφεραν να είναι ταυτόχρονα προοδευτικά και οπισθοδρομικά. Πολύ συχνά η ομοφυλοφιλία χλευάζονταν, ωστόσο στη δεύτερη σεζόν της ήταν μία από τις πρώτες κωμικές σειρές των ΗΠΑ που έδειξαν έναν γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων – και παρουσίασε την αληθινή ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων Candace Gingrich να κάνει τον γάμο.
Ωστόσο, όσο κι αν τα Φιλαράκια ξεπέρασαν κάποιες φορές τα όρια, οι παραδοσιακές αξίες τελικά επικράτησαν. Στο φινάλε του 2004, η Ρέιτσελ θυσιάζει την καριέρα της για να επιστρέψει στον Ρος και να μεγαλώσουν μαζί την κόρη τους. Η Μόνικα και ο Τσάντλερ αποκτούν τα παιδιά που ήθελαν και μετακομίζουν εκτός πόλης. Η Φοίβη παντρεύεται τον Μάικ. Μόνο ο Τζόι είναι ακόμα ελεύθερος.
Αλλά καθώς τα Φιλαράκια «απομακρύνονταν συνειδητά» έδωσε ιδέες σε άλλες σειρές όπως το How I Met Your Mother, το The Big Bang Theory, το Happy Endings, το New Girl. Καμία όμως δεν έφτασε ποτέ την επιτυχία τους. Ακόμα και τώρα, 20 χρόνια μετά το φινάλε, έχει βρει ένα νέο κοινό στους millennials και τους εφήβους.
Ρεκόρ ακόμα και… σήμερα
Το 2018 και το 2019, τα Φιλαράκια ήταν η σειρά με τις περισσότερες μεταδόσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ανέβηκε στην κορυφή των αμερικανικών charts streaming την εβδομάδα που ακολούθησε τον θάνατο του ηθοποιού Μάθιου Πέρι τον Οκτώβριο του 2023.
Για τους νεότερους τηλεθεατές, ίσως είναι δύσκολο να φανταστούν έναν κόσμο στον οποίο οι φίλοι κάνουν καθημερινά παρέα.
Στο τηλεοπτικό φεστιβάλ της Tribeca το 2019, η Marta Kauffman είπε: «Αυτή είναι μια σειρά για μια περίοδο στη ζωή σου που οι φίλοι σου είναι η οικογένειά σου. Και όταν αποκτάς δική σου οικογένεια, αυτό αλλάζει».