Περισσότερες από 1.000 ιδιωτικές εταιρείες έχουν περάσει το τελευταίο διάστημα υπό την εποπτεία του Κρατικού Ταμείου Επενδύσεων της Τουρκίας (TMSF), με την κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να υποστηρίζει πως πρόκειται για μέτρο κατά της διαφθοράς. Ωστόσο, πληθαίνουν οι ανησυχίες ότι οι ενέργειες αυτές αποτελούν οργανωμένη προσπάθεια ελέγχου και «κατάσχεσης» περιουσιών που ανήκουν σε πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, το TMSF έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους οικονομικούς «παίκτες» της χώρας, καθώς έχει υπό τον έλεγχό του επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κλάδους όπως τα media, η ενέργεια, ακόμη και ο αθλητισμός — με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ποδοσφαιρική ομάδα Κασίμπασα.
Οι περισσότερες εταιρείες που έχουν περιέλθει στην εποπτεία του TMSF φέρονται να ανήκουν σε άτομα που συνδέονται με την αντιπολίτευση ή θεωρούνται μη φιλικά προσκείμενα στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Μέσα σε έναν χρόνο, ο αριθμός των εταιρειών υπό κρατικό έλεγχο αυξήθηκε από 675 σε 1.056, δείγμα της αυξανόμενης επιρροής του Ταμείου.
Έντονος προβληματισμός στους επιχειρηματικούς κύκλους
Όπως αναφέρει ο πολιτικός επιστήμονας Μπερκ Εσέν από το Πανεπιστήμιο Sabancı, το TMSF λειτουργεί εδώ και χρόνια ως μοχλός οικονομικής παρέμβασης για το AKP. Μέσω αυτού, η κυβέρνηση φέρεται να ευνοεί εταιρείες με φιλικές σχέσεις και να απομακρύνει από την αγορά όσες θεωρεί εχθρικές. Ο Εσέν σημειώνει ότι πρόκειται για προσπάθεια αναδιανομής της οικονομικής ισχύος και μετασχηματισμού του επιχειρηματικού τοπίου της χώρας.
Επίθεση στο «κεμαλικό» επιχειρηματικό κατεστημένο
Πολλές από τις στοχευμένες επιχειρήσεις έχουν δεσμούς με το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), ιστορικό πολιτικό αντίπαλο του AKP. Η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης και ηγετικής μορφής του CHP, Εκρέμ Ιμάμογλου, τον περασμένο Μάρτιο για υποτιθέμενες υποθέσεις διαφθοράς, αποτέλεσε καμπανάκι για μια σειρά διώξεων που ακολούθησαν σε βάρος στελεχών και επιχειρηματιών που σχετίζονται με την αντιπολίτευση.
Σε μια προσπάθεια να δείξει πως οι έρευνες είναι «ουδέτερες», το καθεστώς προχώρησε και σε συλλήψεις γνωστών προσώπων από τον χώρο του θεάματος με κατηγορίες για χρήση ναρκωτικών. Οι περισσότεροι από αυτούς, ωστόσο, αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς να ασκηθούν διώξεις, γεγονός που ενίσχυσε τις υποψίες περί προσχηματικής επικοινωνιακής στρατηγικής.
Ενίσχυση του TMSF με αυξημένες αρμοδιότητες
Το Ταμείο, το οποίο δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’80 με σκοπό την προστασία των καταθέσεων, απέκτησε αυξημένες εξουσίες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Τότε κατασχέθηκαν πάνω από 1.300 εταιρείες που θεωρήθηκαν ύποπτες για δεσμούς με το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν. Πολλές από αυτές πωλήθηκαν ή διαχειρίζονται ακόμη από το κράτος.
Τον Φεβρουάριο του 2025, νέες ρυθμίσεις ενίσχυσαν περαιτέρω το νομικό οπλοστάσιο του TMSF, επιτρέποντας την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων ακόμη και με απλή υποψία συμμετοχής σε ξέπλυμα χρήματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της fintech εταιρείας Papara, η οποία κατασχέθηκε λόγω καταγγελιών για παράνομο τζόγο. Ο ιδρυτής της αντιμετωπίζει ποινή κάθειρξης έως και 28 έτη.
Ο φόβος για γενικευμένη «επίθεση» στον ιδιωτικό τομέα
Σύμφωνα με τον οικονομικό αναλυτή Ατίλα Γεσιλάδα, κυριαρχεί η άποψη ότι οι κινήσεις αυτές δεν στοχεύουν πραγματικά στην καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά λειτουργούν ως μέσο ελέγχου του επιχειρηματικού τομέα. Όπως σημειώνει, ενδέχεται το καθεστώς να προσπαθεί είτε να ενισχύσει τα δημόσια ταμεία, είτε να μεταφέρει στρατηγικής σημασίας περιουσιακά στοιχεία σε κύκλους «εμπιστοσύνης».
Το TMSF, με περιουσία υπό διαχείριση που φτάνει τα 328 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες, αποτελεί σήμερα έναν από τους σημαντικότερους φορείς εξουσίας στην Τουρκία και ένα ισχυρό εργαλείο του Ερντογάν για την εδραίωση του ελέγχου του στο οικονομικό πεδίο.
