Ο Στέφανος Κασσελάκης, πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, έχει απασχολήσει τα τελευταία 24ωρα με τις αναφορές του περί «αντιδημοκρατικών διαδικασιών» εντός του κόμματος. Τα λεγόμενά του ήρθαν με μία αύρα απογοήτευσης, σχεδόν σοκ, καθώς μιλά για εσωτερικές πρακτικές που «καταπνίγουν» τη δημοκρατική φωνή και συμμετοχή. Ας θυμηθούμε όμως, ο Στέφανος δεν υπήρξε ποτέ ξένος στο κόμμα, ούτε στην Αριστερά. Η ίδια η ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ, του αριστερού κινήματος γενικότερα, είναι γεμάτη με αντίστοιχες διαμάχες και αντιφάσεις που φέρουν την αμφισβήτηση των δημοκρατικών διαδικασιών.
Τι νέο λοιπόν φέρνουν οι καταγγελίες του Κασσελάκη; Το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, και ευρύτερα η Αριστερά, «παραβιάζει» δημοκρατικές αξίες δεν είναι μια νέα αποκάλυψη. Μπορεί, λοιπόν, ο Στέφανος να μην ανήκε στην ελληνική πολιτική σκηνή για δεκαετίες, αλλά αυτή η ιστορία του κόμματος που τον εξέλεξε για ηγέτη δεν έπρεπε να τον ξαφνιάζει. Αν μη τι άλλο, η Αριστερά στην Ελλάδα, με τις άπειρες τάσεις, τις πτέρυγες και τα εσωτερικά μέτωπα, λειτουργεί συχνά με τρόπο που προσομοιάζει σε καθεστώς, όσο και αν αντιβαίνει στις ίδιες της τις διακηρύξεις.
Οι κατηγορίες περί «αντιδημοκρατικών διαδικασιών»
Σε δηλώσεις του, ο Κασσελάκης μίλησε για την ανάγκη περισσότερης διαφάνειας και συμμετοχής. Εξέφρασε την αντίθεσή του σε «σκιώδεις διαδικασίες» και «κρυφές αποφάσεις», κάνοντας λόγο για αντιδημοκρατικές πρακτικές, που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με περισσότερη δημοκρατία. Ακούστηκε σχεδόν σαν ένας νέος πολιτικός επαναστάτης που ήρθε να αναδείξει το κακό που επικρατεί στο σύστημα. Ωστόσο, οι παλαιότεροι στη χώρα γνωρίζουν καλά ότι το κλίμα εντός του ΣΥΡΙΖΑ δεν διαφέρει ουσιαστικά από τις παραδοσιακές τακτικές της Αριστεράς, όπου η συμμετοχή μελών συχνά περνά από έναν «σκοτεινό» διάδρομο εσωκομματικών συμφερόντων.
Στέφανε, μπορεί να ξαφνιάζεσαι, αλλά αυτό δεν αποτελεί κάποιο ριζοσπαστικό εύρημα ούτε μια δυσάρεστη εξαίρεση. Στον ΣΥΡΙΖΑ, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων, οι διαπραγματεύσεις και οι εσωτερικές ίντριγκες ήταν πάντα μέρος της κουλτούρας του κόμματος, τόσο στις μέρες που οι πτέρυγες κυριαρχούσαν όσο και τώρα. Οι ηγέτες του, ανεξαρτήτως πορείας, χρησιμοποιούσαν συχνά τις πρακτικές αυτές για να ελέγχουν την κομματική συνοχή, να προωθούν τις δικές τους θέσεις και να κλείνουν τις εσωκομματικές φωνές.
Ο Κασσελάκης και η «νέα» δημοκρατία
Ο Κασσελάκης φαίνεται να επιθυμεί μια «νέα» δημοκρατική πρακτική εντός του ΣΥΡΙΖΑ, όπου η βάση θα μπορεί να παρεμβαίνει, και οι διαδικασίες θα γίνονται με ανοιχτές πόρτες. Μίλησε για την ανάγκη παρέμβασης της βάσης, τονίζοντας ότι η αλλαγή έρχεται από τα μέλη και όχι από την ηγεσία. Αλλά σε ποιο κόμμα ανήκει ο Στέφανος; Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν λειτούργησε ποτέ έτσι. Η βάση χρησιμοποιούνταν ανέκαθεν ως ένα εργαλείο επίκλησης νομιμοποίησης και όχι ως πραγματικός εσωτερικός μοχλός αλλαγής.
Γιατί λοιπόν τώρα η απογοήτευση; Η πραγματικότητα είναι ότι η Αριστερά παραμένει πιστή στις παραδόσεις της, ακόμη και στις πρακτικές που θεωρούνται «σκοτεινές». Οι κομματικοί μηχανισμοί δεν δέχονται εύκολα «νέες» δημοκρατικές αντιλήψεις, και το «άνοιγμα» που ονειρεύεται ο Κασσελάκης δεν φαίνεται να έχει μεγάλο έρεισμα εντός της υπάρχουσας δομής.
Αριστερά και δημοκρατία: μια διαχρονική σχέση γεμάτη αντιφάσεις
Η σχέση της Αριστεράς με τη δημοκρατία έχει δοκιμαστεί ιστορικά, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Η τάση για εσωστρέφεια, η ύπαρξη πολλαπλών πτερύγων και τάσεων, καθώς και η πολιτική της συγκεντρωτικής διακυβέρνησης εντός των κομματικών οργάνων, είναι χαρακτηριστικά που εν πολλοίς ορίζουν την αριστερή κουλτούρα.
Η δημοκρατία, με την πλήρη της έννοια, δεν είναι πάντοτε παρούσα σε τέτοιες δομές. Η καθοδήγηση της βάσης, τα συμβούλια και οι οργανωτικές διαδικασίες δεν είναι παρά εργαλεία ελέγχου και συγκέντρωσης δύναμης. Αν ο Κασσελάκης πίστεψε ότι θα μπορούσε να αλλάξει κάτι, πρέπει να ξανασκεφτεί αν πραγματικά κατάλαβε το κόμμα του και τις ρίζες της Αριστεράς που αυτό εκφράζει.
Ο «απογοητευμένος» Κασσελάκης
Οι δηλώσεις του Στέφανου είναι πράγματι έκπληξη, αν αναλογιστεί κανείς την ταχύτητα με την οποία απογοητεύθηκε. Οι δημόσιες τοποθετήσεις του τον παρουσιάζουν να ανακαλύπτει μια «κρυφή» πλευρά του κόμματος, που όμως για τους γνώστες της ιστορίας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πάντοτε φανερή. Η αίσθηση που αποκομίζει κάποιος είναι ότι ο Κασσελάκης δεν περίμενε να βρει το κόμμα σε αυτή την κατάσταση, λες και προδόθηκε η πίστη του.
Αν όμως η αίσθηση είναι αυτή, οφείλουμε να του θυμίσουμε ότι οι εσωκομματικές μάχες, οι διαμάχες και οι αποκλεισμοί δεν είναι αποκλειστικότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Η Αριστερά στηρίζεται σε ιδεολογίες που συνδέονται με τον έλεγχο, την πειθαρχία και την οργάνωση. Δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς να περιορίσει τα όρια της δημοκρατίας στο εσωτερικό της. Ο Κασσελάκης δεν ξαφνιάστηκε απλώς από αυτή την πραγματικότητα, αλλά φάνηκε και να την υποτιμά.
Στέφανε, μην πέφτεις από τα σύννεφα
Η ανακάλυψη της «αντιδημοκρατικής» κουλτούρας στον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Ανήκει στην ατμόσφαιρα που ανέκαθεν περιέβαλε το κόμμα και το κίνημα της Αριστεράς. Είναι παράδοξο το ότι ένας τόσο φιλόδοξος ηγέτης δείχνει να αγνοεί τα προφανή. Τα κόμματα δεν αλλάζουν απλώς επειδή ένας νέος ηγέτης ζητά δημοκρατία.
Το κόμμα του Κασσελάκη λειτουργεί με συγκεκριμένες αρχές, αρχές που απαιτούν έναν κλειστό κύκλο αποφάσεων και έναν πυρήνα ελεγκτών για να διατηρούν τον έλεγχο. Δεν είναι ζήτημα προσωπικών επιλογών αλλά κομματικής πολιτικής. Αν το κόμμα επιλέξει να αναμορφωθεί, θα το κάνει μόνο εάν ο ίδιος ο μηχανισμός αισθανθεί ασφαλής.
Στέφανε, αντί να καταγγέλλεις το αυτονόητο, ίσως θα έπρεπε να κατανοήσεις τη φύση του κόμματος που υπηρέτησες. Ίσως να σταματήσεις να περιμένεις τη «μεγάλη αλλαγή» και να αποδεχτείς ότι η δημοκρατία που ζητάς δεν ήταν ποτέ πραγματικά μέρος του σχεδίου της Αριστεράς. Αν σε απογοήτευσε, δεν σου φταίνε οι συνάδελφοί σου.
