Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ουκρανίας, με κοινή ανακοίνωση που δημοσιοποίησε ο Λευκός Οίκος το βράδυ της Κυριακής, τόνισαν ότι οποιαδήποτε πιθανή συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου με τη Ρωσία «πρέπει να σέβεται απόλυτα την εθνική κυριαρχία» του Κιέβου. Η τοποθέτηση αυτή έγινε μετά τις εντατικές συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν στη Γενεύη ανάμεσα σε Αμερικανούς, Ουκρανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Ο Λευκός Οίκος χαρακτήρισε τις διαβουλεύσεις στην Ελβετία, στις οποίες συμμετείχε και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, ως «σημαντικό βήμα μπροστά» για την προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στη σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Φεβρουάριο του 2022. Ο Ρούμπιο, μιλώντας μετά το τέλος των συζητήσεων, υπογράμμισε πως αισθάνεται «πολύ αισιόδοξος» ότι μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία «πολύ γρήγορα».
Οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη, οι οποίες ολοκληρώθηκαν επίσημα το βράδυ της Κυριακής, βασίστηκαν στο σχέδιο 28 σημείων που έχει παρουσιάσει ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, με σκοπό να τερματιστεί η ένοπλη σύγκρουση σχεδόν τεσσάρων χρόνων, που πυροδοτήθηκε από τη ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022.
Στο κοινό κείμενο που εξέδωσε η αμερικανική προεδρία αναφέρεται ότι «οι συνομιλίες ήταν πολύ παραγωγικές, επικεντρωμένες και με σεβασμό, υπογραμμίζοντας την κοινή δέσμευση για την επίτευξη δίκαιης και διαρκούς ειρήνης». Επιπλέον, ΗΠΑ και Ουκρανία «επαναβεβαιώνουν ότι οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θα πρέπει να σέβεται πλήρως την εθνική κυριαρχία της Ουκρανίας», ενώ αποσαφηνίζεται ότι οι δύο πλευρές έχουν «συντάξει νέα εκδοχή» ενός «επικαιροποιημένου» και «επεξεργασμένου» πλαισίου ειρήνης.
Ο Ουκρανός επικεφαλής διαπραγματευτής, Αντρίι Γέρμακ, στενός συνεργάτης του προέδρου Ζελένσκι, ανέφερε ότι έχει σημειωθεί «πολύ καλή πρόοδος» στις συνομιλίες. Ο ίδιος ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι σημείωσε επίσης ότι η νέα εκδοχή του σχεδίου αντικατοπτρίζει «την πλειονότητα των προτεραιοτήτων-κλειδιών» του Κιέβου.
Ο Τραμπ είχε δώσει στον Ζελένσκι προθεσμία μέχρι τις 27 Νοεμβρίου για να απαντήσει, αν και ο Αμερικανός πρόεδρος διευκρίνισε το Σάββατο ότι το αρχικό σχέδιο δεν αποτελούσε «τελευταία προσφορά». Η πρώτη μορφή του εγγράφου αντιμετώπισε αντιδράσεις τόσο από την Ουκρανία όσο και από Ευρωπαίους συμμάχους της, οι οποίοι μετέβησαν στη Γενεύη προκειμένου να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια πίεσης προς το Κίεβο για αποδοχή συμφωνίας που θα έμοιαζε με συνθηκολόγηση.
Το αναθεωρημένο ευρωπαϊκό σχέδιο
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν επεξεργαστεί δική τους τροποποιημένη πρόταση ειρήνης, διαφοροποιημένη σε αρκετά σημεία από το αμερικανικό σχέδιο των 28 σημείων, το οποίο είχε κατηγορηθεί ότι είναι υπερβολικά ευνοϊκό για τη Ρωσία. Η ευρωπαϊκή εκδοχή, που προετοιμάστηκε από Βρετανία, Γερμανία και Γαλλία, προβλέπει –μεταξύ άλλων– τη δυνατότητα επιστροφής της Ρωσίας στην ομάδα G8, αλλά και νέο, υψηλότερο όριο στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, στα 800.000 στελέχη.
Το έγγραφο παρουσιάστηκε στην έκτακτη συνάντηση της Γενεύης, όπου ο Ρούμπιο δήλωσε ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν «ορισμένες αλλαγές» στο δικό τους σχέδιο. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η διαδικασία βρίσκεται στην πιο κρίσιμη στιγμή της έως τώρα, αλλά το τελικό αποτέλεσμα χρειάζεται την έγκριση τόσο του προέδρου Τραμπ όσο και της ρωσικής ηγεσίας, η οποία έχει μεταβάλει επανειλημμένα τις θέσεις της.
Κύριες προβλέψεις του ευρωπαϊκού σχεδίου
Ακολουθεί μια σειρά από βασικά σημεία – από την επαναβεβαίωση κυριαρχίας μέχρι την οικονομική αποκατάσταση της Ουκρανίας και την πιθανή σταδιακή επιστροφή της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα. Περιλαμβάνονται προτάσεις για συνολική συμφωνία μη επίθεσης, όρια στους στρατούς, διαδικασία διεξαγωγής εκλογών, ρόλο εγγυήσεων ασφαλείας από τις ΗΠΑ, αξιοποίηση δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για ανοικοδόμηση, καθώς και μέτρα για ανθρωπιστικά ζητήματα — πάντα καταλήγοντας στην «άμεση κατάπαυση του πυρός» και στη δημιουργία μηχανισμού επιτήρησης υπό αμερικανική εποπτεία.
Η στάση του Κιέβου και οι «κόκκινες γραμμές»
Η ουκρανική κυβέρνηση ξεκαθαρίζει πως δεν πρόκειται να δεχτεί συμφωνία που θα νομιμοποιεί τον ρωσικό έλεγχο στις περιοχές Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Χερσώνα και Ζαπορίζια, ή οποιοδήποτε «πάγωμα» συνόρων που θα οδηγούσε σε μόνιμη απώλεια εδαφών. Διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι το Κίεβο διαφωνεί εντόνως με την ιδέα αναδιάταξης των ουκρανικών δυνάμεων στο Ντονέτσκ, ζητώντας πλήρη επανεξέταση των συγκεκριμένων σημείων.
Ο πρόεδρος Ζελένσκι επιμένει πως η χώρα του επιδιώκει μια συμφωνία που θα εξασφαλίζει «δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη», τονίζοντας ότι «η Ουκρανία δεν θα παραχωρήσει εδάφη σε αντάλλαγμα για μια προσωρινή ηρεμία». Το Κίεβο απαιτεί επίσης ξεκάθαρο μηχανισμό επιστροφής αιχμαλώτων και απελευθέρωσης απαχθέντων παιδιών, ενώ θεωρεί απαραίτητο τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία να παραμείνουν παγωμένα μέχρι την καταβολή αποζημιώσεων.
Την ίδια στιγμή, η ουκρανική ηγεσία επιθυμεί ένα τελικό κείμενο με ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας, το οποίο θα αφήνει ανοιχτή την προοπτική της ευρωατλαντικής πορείας της χώρας, ακόμη και αν προσωρινά «παγώνει» η διαδικασία ένταξης στο ΝΑΤΟ.
