Σε μία από τις πατρίδες της νομιμοποίησης του υποβοηθούμενου θανάτου, την Ελβετία, το αμφιλεγόμενο δικαίωμα στην ευθανασία έχει ανοίξει δρόμους για την εμπορική εκμετάλλευση της επιθυμίας να δώσει κάποιος τέλος στη ζωή του, παρακάμπτοντας τον χρόνο και τις συνθήκες που ορίζει η φυσική κατάληξη. Η κάψουλα αυτοκτονίας, κατασκευής της εταιρείας Sarco (σαρκοφάγος) στην Ολλανδία και εφεύρεση του 77χρονου Αυστραλού γιατρού Φίλιπ Νίτσκε (και όχι Νίτσε!), ανεβάζει σε… πρώτη προβολή μία νέα ταινία επιστημονικής φαντασίας, που ίσως επηρεάσει καθοριστικά τις ζωές και τους… θανάτους μας.
Η αστυνομία στην αραιοκατοικημένη πόλη Σαφχάουζεν της Ελβετίας, στα γερμανικά σύνορα, προχώρησε σε πολυάριθμες συλλήψεις, αφού κάποιος φέρεται να έβαλε τέλος στη ζωή του, κάνοντας χρήση της κάψουλας αυτοκτονίας. Το πτώμα εντοπίστηκε δίπλα από τη συσκευή θανάτου, μία κινητή καμπίνα διοχέτευσης αζώτου, ένας εξελιγμένος θάλαμος αερίων…
Η Sarco υποστηρίζει ότι η συσκευή μπορεί να λειτουργήσει αποκλειστικά από το άτομο που επιθυμεί να θέσει τέλος στη ζωή του, χωρίς ιατρική επίβλεψη, σε μια δασική καλύβα. Οι υποστηρικτές της ιδέας, που είχαν προαναγγείλει το «επίτευγμα» τον περασμένο Ιούλιο, αναφέρουν ότι παρέχει μια επιλογή που δεν εξαρτάται από φάρμακα ή γιατρούς και ότι διευρύνει την πρόσβαση στην ευθανασία, καθώς η φορητή συσκευή μπορεί να εκτυπωθεί τρισδιάστατα και να συναρμολογηθεί στο σπίτι.
Συσκευή του μέλλοντος η κάψουλα αυτοκτονίας;
Και κάπως έτσι ανοίγει ένας κύκλος συζητήσεων για τη νομιμότητα της χρήσης της συσκευής, αφού η υποβοήθηση θανάτωσης είναι νομικά κατοχυρωμένη. Ο θάλαμος αυτοκτονίας Sarco αντιβαίνει στον νόμο, καθώς δεν ανταποκρίνεται «στις απαιτήσεις όσον αφορά το δικαίωμα στην ασφάλεια των προϊόντων». Επιπλέον, η χρήση νιτρικού αζώτου στο εσωτερικό αυτής της κάψουλας «δεν συνάδει» με τον νόμο για τα χημικά προϊόντα.
Σε κοινωνικοεπιστημονικό επίπεδο οι επικριτές εκφράζουν την ανησυχία ότι ο μοντέρνος σχεδιασμός της συσκευής εξιδανικεύει την αυτοκτονία, ενώ στα αρνητικά προσθέτουν και το γεγονός ότι μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ιατρική επίβλεψη.
Στην Ολλανδία, πάντως, χώρα κατασκευής της «Σαρκοφάγου», δεν θα υπήρχαν τέτοιοι προβληματισμοί, καθώς η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτρέπονται σε άτομα άνω των 18 ετών από το 2002, ενώ το 2014 επετράπη και σε παιδιά άνω των 12 ετών. Δεν γίνεται μάλιστα καμία διάκριση σε «ενεργητική» και «παθητική» ευθανασία, διότι θεωρήθηκαν πολύ συγκεχυμένες έννοιες.
Μια ταινία επιστημονική φαντασίας που… ξέφυγε από τη μεγάλη οθόνη
Μία 64χρονη Αμερικανίδα, με βαριά ασθένεια του ανοσοποιητικού συστήματος, που ταξίδεψε από τη χώρα της μέχρι την Ελβετία για να… πεθάνει με την ησυχία της φέρεται να είναι αυτή που, αφού παρακολούθησε την επίδειξη για τη λειτουργία της συσκευής –κάπως έτσι θα αγοράζαμε το καινούργιο ψυγείο μας-, αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει για να δώσει τέλος στη ζωή της.
Ενας φωτογράφος της εφημερίδας «De Volkskrant» απαθανάτισε το τελευταίο καρέ της γυναίκας καθώς περιεργάζεται τη συσκευή θανάτου. Η λειτουργία της πολύ απλή, δεν υποστηρίζει καμία επιστημονική επανάσταση! Πατάς ένα κουμπί και η ατμόσφαιρα της καμπίνας γεμίζει με νιτρικό άζωτο. Δεν είναι δηλητήριο. Απλά σου στερεί το οξυγόνο και πεθαίνεις από ασφυξία.
Ο εμπνευστής της κάψουλας αυτοκτονίας, ο Φίλιπ Νίτσκε, είναι ιδρυτής του κινήματος «Exit International», τα μέλη του οποίου αναζητούν την καλύτερη μέθοδο για έναν αξιοπρεπή θάνατο που θα έχουν επιλέξει οι ίδιοι. Εργαζόταν για την κάψουλα αυτοκτονίας από το 2012 και από το 2023 ξεκίνησε η παραγωγή της στη Sarco.
«Εμπορικό δίκαιο» για το… δικαίωμα στον θάνατο και κοινωνικός κανιβαλισμός
Η υποβοηθούμενη θανάτωση είναι παράνομη στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά όλα αυτά τα χρόνια χιλιάδες άτομα έχουν ταξιδέψει στην Ελβετία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο για να βοηθηθούν και να βάλουν τέλος στη ζωή τους.
O κύκλος που ανοίγει με το περιστατικό στο… μοναχικό Σαφχάουζεν δεν αφορά τη βιοηθική προσέγγιση της υποβοηθούμενης θανάτωσης και της ευθανασίας, αλλά την πτυχή της εμπορικής δραστηριότητας στο… όνομά της, της ασυδοσίας και της αναλγησίας της αγοράς. Ο επιστήμονας εφευρίσκει τη μέθοδο, σχεδιάζει τη συσκευή και η εταιρεία την κατασκευάζει. Δηλαδή, η αμφιλεγόμενη διαδικασία της υποβοηθούμενης θανάτωσης γίνεται τομέας επιχειρηματικής δραστηριότητας και πηγή τζίρου.
Με αυτά τα χαρακτηριστικά ίσως και να είναι αναμενόμενο φαινόμενο ο κοινωνικός κανιβαλισμός, όταν ο φωτογράφος μιας εφημερίδας σπεύδει να απαθανατίσει τις τελευταίες στιγμές πριν το τέλος, με πρωταγωνίστρια την… πολλά υποσχόμενη συσκευή θανάτου.