Κάθε χρόνο στην 1η Απριλίου, γνωστή ως Πρωταπριλιά, ξαναζωντανεύει το έθιμο των αθώων ψεμάτων. Πρόκειται για ένα διασκεδαστικό έθιμο που ακολουθείται παγκοσμίως και σε πολλές χώρες συνδέεται με αστείες φάρσες.
Η Πρωταπριλιά:
Από πού προέρχεται η παράδοση των ψευδών;
Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που προέρχεται από την Ευρώπη. Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την προέλευσή του και τον τρόπο που αναπτύχθηκε αυτή η παράδοση. Δύο από αυτές είναι οι πιο αναγνωρισμένες.
Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία, η παράδοση αυτή ξεκίνησε στη Δύση και ανιχνεύονται οι ρίζες της στους αρχαίους Κέλτες. Οι Κέλτες εορτάζαν την Πρωταπριλιά, όπου ο καιρός για ψάρεμα ήταν ιδανικός. Αν και συχνά επέστρεφαν χωρίς ψάρια, οι ψεύτικες ιστορίες που αφηγούνταν για μεγάλα ψάρια τους έκαναν γνωστούς και διάσημους.
Η δεύτερη εκδοχή του έθιμου της Πρωταπριλιάς μας μεταφέρει στον Μεσαίωνα, όπου οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά στην 1η Απριλίου λόγω του Πάσχα. Στα 1560 ή 1564, ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ μετέθεσε την αρχή του έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου για να ευθυγραμμιστεί η ημερομηνία με άλλες χώρες. Αυτή η μεταβολή προκάλεσε δυσαρέσκεια στον λαό, καθώς οι αλλαγές στο ημερολόγιο συνήθως προκαλούν συναισθηματικές αντιδράσεις. Αυτοί που αποδέχθηκαν την νέα ημερολογιακή διάταξη δημιούργησαν αστάθεια σε όσους συνέχιζαν να τηρούν την παλιά πρωτοχρονιά (1η Απριλίου), προβοκάροντάς τους με αστεία ψέματα ή ψευδή δώρα.
Όπως αναφέρει το SanSimera.gr, αυτή η παράδοση διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο από τους Κέλτες και τους Γάλλους, με τα μέσα ενημέρωσης να την υιοθετούν στις αρχές του 20ού αιώνα και στη συνέχεια το Διαδίκτυο, το οποίο πλέον συχνά μεταδίδει επιτυχημένες φάρσες. Με τη διάδοση του Ίντερνετ, η Πρωταπριλιά έχει γίνει καθημερινή συνήθεια. Τα “hoax” είναι οι πιο διαδεδομένες διαδικτυακές φάρσες, κατασκευασμένες ιστορίες που μπορούν να ξεγελάσουν ακόμα και ειδικούς στον τομέα που αφορούν.
H Πρωταπριλιά στην Ελλάδα
Το έθιμο των αθώων ψεμάτων έφτασε και στην Ελλάδα και εξελίχθηκε αποκτώντας μια ελληνική παραλλαγή, με τα ίχνη του να χάνονται από την εποχή των Σταυροφοριών.
Η βασική ιδέα παρέμεινε παρόμοια. Τονίζουμε αθώα ψέματα με σκοπό να διασκεδάσουμε τον άλλο. Σε ορισμένες περιοχές, θεωρείται ότι ο απατηλός καταφέρνει να αποκομίσει την τύχη του για όλο το χρόνο. Σε άλλες, πιστεύεται πως θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειές του. Το νερό της Πρωταπριλιάς, πιστεύεται από μερικούς ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Ως προς το «θύμα», υποτίθεται πως θα αντιμετωπίσει δυσκολίες και ατυχήματα στον ερχομένο χρόνο, ενώ αν είναι παντρεμένος, μπορεί να χάσει τον σύντροφό του.
Ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας υποστηρίζει πως στην ελληνική κουλτούρα, τα ψέματα αποτελούν συνήθη μέθοδο για την επιτυχία μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, με την πίστη πως η απάτη μπορεί να αποτρέψει βλαπτικές δυνάμεις. Κατά τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα επίδοξο μέσο που αποσκοπεί στο να εξαπατήσει τις επιζήμιες δυνάμεις που θα εμποδίζαν την αγροτική παραγωγή».
