Η κινητικότητα στο θέμα του Ρωσο – ουκρανικού πολέμου έχει αναδείξει πολλά ζητήματα σε σχέση με τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και με τους μεταξύ τους συσχετισμούς.
Λίγες ώρες μετά τη συνάντηση κορυφής στον Λευκό Οίκο του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, με τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκυ αλλά και τους Ευρωπαίους ηγέτες που τον συνόδευσαν, ορισμένα σημεία είναι χαρακτηριστικά της αλλαγής στον συσχετισμό δυνάμεων που προκύπτουν.
Και ενώ δυτικά και φιλορωσικά μέσα εκφράζουν τις εκτιμήσεις τους σε σχέση με τη συνάντηση, οι ηγέτες βρίσκονται σε αλλεπάλληλες επικοινωνίες προκειμένου να οργανώσουν τα επόμενα βήματα.
Τα σημαντικά σημεία των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι:
1. Οι «αιώνιοι» εχθροί επιδιώκουν συμμαχία
Πολλές είναι οι αλλεπάλληλες δηλώσεις τόσο του Αμερικανού όσο και του Ρώσου ηγέτη που αποδεικνύουν πως το χάσμα μεταξύ τους φαίνεται να μειώνεται, τουλάχιστον όσον αφορά στο ουκρανικό ζήτημα. Ακόμη οι εικόνες από την Αλάσκα με το θετικό κλίμα των δύο είναι νωπές. Χειροκρότημα του Τραμπ στον Πούτιν, θερμή χειραψία, χρήση της ίδιας λιμουζίνας αλλά και τα αγγλικά του Πούτιν και η πρόσκληση στη Ρωσία είναι μερικές από τις ενδείξεις ότι οι δύο ηγέτες είτε έχουν ήδη καταλήξει σε μία κοινή γραμμή όσον αφορά στη λήξη των εχθροπραξιών, είτε επιδιώκουν να προσεγγίσουν τις θέσεις τους, αφήνοντας πολλά ερωτηματικά στους Ευρωπαίους και τους Ουκρανούς σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι.
2. Ευρωπαϊκή συμμαχία και επίδειξη ενότητας
Σε μία πρωτοφανή μαζική συνοδεία του Ουκρανού Ζελένσκι, διεξήχθησαν οι συνομιλίες με τον Αμερικανό πρόεδρο, εχθές 18 Αυγούστου, στον Λευκό Οίκο. Πέντε ηγέτες κρατών (Μελόνι, Μερτς, Μακρόν, Στάρμερ και Στουμπ) καθώς και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, θέλησαν να παρευρεθούν στη συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο. Η στάση τους υποδηλώνει τόσο την ένδειξη αλληλεγγύης προς την Ουκρανία και παράλληλα την ανασφάλεια απέναντι στις κινήσεις της Ρωσίας, αλλά και την ανάγκη να συμμετέχουν και να έχουν λόγο στις αποφάσεις.
Την ίδια ώρα, η πρόσκληση ήρθε ήδη από τον Αμερικανό πρόεδρο ο οποίος γνωρίζει ότι η στάση φιλίας που διατηρεί με τον Πούτιν δεν αποπνέει σιγουριά στους Ευρωπαίους για το πως θα επιλυθεί το Ουκρανικό ζήτημα. Παρόλα αυτά, η χθεσινή συνάντηση περιλάμβανε πολλά «ευχαριστώ» και κοπλιμέντα από τους Ευρωπαίους ηγέτες στον Τραμπ, ως μία προσπάθεια επαναπροσέγγισης του Αμερικανού ηγέτη στα δυτικά συμφέροντα.
Το ίδιο ισχύει και για τον Ζελένσκι – τουλάχιστον οχτώ «ευχαριστώ» μέτρησαν οι δημοσιογράφοι στο τετ α τετ που είχε με τον Πρόεδρο Τραμπ- δείχνοντας ότι οι «επιπλήξεις» του Βανς τον Φεβρουάριο «έπιασαν τόπο». Η στάση αυτή δεν έμεινε ασχολίαστη και από τη ρωσική μεριά, με τον πρώην πρόεδρο και πρωθυπουργό της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ να σχολιάζει ότι «Η Ευρώπη τον (σ.σ. Τραμπ) ευχαρίστησε και τον έγλειψε».
3. «Και ο Πούτιν θέλει να τελειώσει ο πόλεμος»
Αυτό δήλωσε ο Τραμπ στη χθεσινή συνάντηση Κορυφής. Μάλιστα, διέκοψε τις συνομιλίες προκειμένου να μιλήσει απευθείας μαζί του για 40 λεπτά, ώστε να του εκφράσει τις βλέψεις για διμερής συνάντηση με τον Ουκρανό πρόεδρο τις επόμενες δύο εβδομάδες. Και ενώ ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε θετικός σε αυτό, συνέχισε τις επιθέσεις στα ουκρανικά εδάφη το ίδιο βράδυ.
Η Ρωσία έχει ξεκαθαρίσει τις θέσεις της για τη λήξη του πολέμου και παραμένει αμετάβλητη από αυτές. Ανταλλαγή εδαφών, καμία εμπλοκή του ΝΑΤΟ στα Ουκρανικά εδάφη, άρση ορισμένων κυρώσεων κ.α. Και ενώ ο Ζελένσκι έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να δώσει κανένα από τα ουκρανικά εδάφη στη Ρωσία, ο Τραμπ που γνωρίζει και τις δύο θέσεις αρκετά καλά, προσπαθεί να τον πείσει ότι δεν γίνεται διαφορετικά. Υπαναχώρηση προκύπτει και στο θέμα του ΝΑΤΟ, με τον Ρούτε να δηλώνει ξεκάθαρα πως δεν θα αναπτυχθεί ΝΑΤΟϊκός στρατός, αλλά θα παρασχεθεί εναέρια βοήθεια καθώς και εγγυήσεις ασφαλείας τύπου Άρθρου 5.
4. Παραχώρηση εδαφών
Οι περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ – γνωστές ως Ντονμπάς – τις οποίες επιθυμεί ο Πούτιν, ήταν μια βιομηχανική δύναμη στη σοβιετική εποχή, ένας τόπος ανθρακωρυχείων και χαλυβουργείων. Αλλά η περιοχή του Ντονμπάς έχει επίσης πλούσια γεωργική γη, σημαντικούς ποταμούς και μια ακτογραμμή στην Αζοφική Θάλασσα. Λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η Ρωσία τις είχε κηρύξει ως αυτόνομες, ύστερα από οχτώ χρόνια αιματηρών συγκρούσεων που άφησαν πίσω χιλιάδες νεκρούς.
Αλλά το Κίεβο εξακολουθεί να κατέχει τη βιομηχανική ζώνη, τους σιδηρόδρομους και τους δρόμους που αποτελούν σημαντικό ανάχωμα για τις ρωσικές δυνάμεις. Η εγκατάλειψη αυτών των εδαφών για τα οποία έχουν χαθεί πολλοί στρατιώτες, θα ήταν πολιτική αυτοκτονία για τον Ζελένκσι. Η υποχώρηση από το υπόλοιπο Ντονέτσκ θα άφηνε επίσης τις αχανείς ανοιχτές πεδιάδες της κεντρικής Ουκρανίας ευάλωτες στην επόμενη ρωσική επίθεση, όπως έχει επισημάνει επανειλημμένα ο Ζελένσκι.
5. Εκλογές στην Ουκρανία
Ένα ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα στην περίπτωση που Ουκρανία και Ρωσία φτάσουν σε ειρηνευτική συμφωνία είναι ότι καμία δεν εμπιστεύεται την άλλη. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση του Ζελένσκι επειδή δεν έχουν γίνει εκλογές από τη λήξη της θητείας του, ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος από τη μεριά του ισχυρίζεται ότι δεν γίνεται να διεξαχθούν εκλογές χωρίς την κατάπαυση του πυρός.
Το σενάριο αυτό όμως δεν βρίσκεται στο τραπέζι της Ρωσίας, καθώς σύμφωνα με δηλώσεις του Πούτιν, θα δώσει το περιθώριο στην Ουκρανία να επανεξοπλιστεί από την Ευρώπη και να συνεχίσει τον πόλεμο. Την ίδια ώρα και ο πρόεδρος Τραμπ ισχυρίστηκε αρκετές φορές στις χθεσινές ομιλίες ότι καμία από τις έξι ειρηνευτικές συμφωνίες στις οποίες ενεπλάκη δεν προϋπέθετε την κατάπαυση του πυρός και ότι οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μπορούν να συνεχίζονται εν μέσω πολέμου.
6. Νόμπελ Ειρήνης
Το ερώτημα για την εμπλοκή του Τραμπ υπό αυτές τις συνθήκες παραμένει αρκετά έντονο, καθώς ο ίδιος δηλώνει επανειλημμένα ότι ο πόλεμος αυτός «δεν είναι δικός του». Για τον Τραμπ, το λάθος οφείλεται εξ’ ολοκλήρου στον Μπάιντεν, ενώ αν ήταν ο ίδιος πρόεδρος, «αυτός ο πόλεμος δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ». Τι έχει όμως να κερδίσει ο Αμερικανός πρόεδρος με την εμπλοκή του στην προσπάθεια λήξης του πολέμου;
Φαίνεται πως αυτό που είναι το μεγαλύτερο κίνητρο του Αμερικανού είναι να προταθεί και να λάβει το Νόμπελ Ειρήνης για το οποίο έχει ήδη αναφερθεί το όνομά του από χώρες όπως το Ισραήλ (για την εμπλοκή του στη σύγκρουση με το Ιράν), το Πακιστάν (και την επίλυση του 9μερου πολέμου με την Ινδία), η Καμπότζη (και η συμφωνία εκεχειρίας με την Ταϊλάνδη), ενώ το πιο πρόσφατο ήταν η ιστορικής σημασίας συμφωνία που υπεγράφη στον Λευκό Οίκο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν.
Φαίνεται πως ο Τραμπ έχει θέσει ως κίνητρο να αναδειχθεί πρεσβευτής της ειρήνης μέσω της προεδρίας του, ενώ ακόμη και η Χίλαρι Κλίντον δήλωσε ότι θα τον προτείνει στην περίπτωση που επιλύσει το ρωσο-ουκρανικό. Παράλληλα, οι ΗΠΑ πάντοτε έβρισκαν την ευκαιρία να ενισχύσουν την πολεμική τους βιομηχανία εν καιρώ πολέμου, κάτι που ο πρόεδρος Τραμπ κάνει ανοιχτά και δηλωμένα. Το ανέφερε μάλιστα και μπροστά στον Ζελένσκι εχθές στον Λευκό Οίκο, πως οι ΗΠΑ δεν στηρίζουν την Ουκρανία με όπλα, αλλά πουλάνε όπλα στην Ουκρανία, με τον Ουκρανό πρόεδρο να απαντά ότι το πολεμικό υλικό που δεν έχει ξεχρεώσει ακόμα, θα το πληρώσει στη συνέχεια.
Επιπλέον, επέβαλε την αγορά αμερικανικού πολεμικού υλικού στους Ευρωπαίους προκειμένου να στηρίξουν την Ουκρανία, ενώ έχει ζητήσει και την αύξηση των εξόδων για την άμυνα στις χώρες του ΝΑΤΟ από 2% σε 5%. Επομένως, ο Τραμπ έχει εξίσου να κερδίσει και από τη λήξη του πολέμου και από τη συνέχισή του, κάτι που φαίνεται ότι θα εκμεταλλευτεί όσο οι διπλωματικές συζητήσεις δεν φαίνεται να έχουν σύντομη κατάληξη.
