Με μια απόφαση που «ξεκλειδώνει» την εξέλιξη δεκάδων έργων αλλά ταυτόχρονα εισάγει νέες εγγυήσεις, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ως νόμιμο με επιφυλάξεις , το προεδρικό διάταγμα του Υπουργείου Περιβάλλοντος για τις οικοδομικές άδειες που εντάσσονται στα κίνητρα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ).
Η απόφαση αποτελεί σημείο καμπής για την οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα: καθώς δίνει τη δυνατότητα να ολοκληρωθούν κατασκευές που είχαν «παγώσει» λόγω δικαστικών προσφυγών, θέτει όμως και νέες υποχρεώσεις, κυρίως περιβαλλοντικού χαρακτήρα.
Βασικές επισημάνσεις και προϋποθέσεις που επιβάλλει το ΣτΕ
- Πριν από τη νομιμοποίηση κάθε έργου κατ’ εξαίρεση πρέπει να προηγείται περιβαλλοντική προεκτίμηση για να εξεταστεί εάν απαιτείται πλήρης Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).
- Η ρύθμιση αφορά κυρίως άδειες που έχουν ακυρωθεί ή εκκρεμούν ενώπιον δικαστηρίων, υπό την προϋπόθεση ότι οι οικοδομικές εργασίες είχαν ξεκινήσει μέχρι την 11η Δεκεμβρίου 2024.
- Επίσης καλύπτει έργα που έχουν υποβάλει αίτηση ένταξης σε χρηματοδοτικά προγράμματα (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ).
- Για να χρησιμοποιηθούν τα κίνητρα του ΝΟΚ, απαιτείται καταβολή περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, το οποίο κατατίθεται σε ειδικό λογαριασμό και αξιοποιείται από τους δήμους του έργου για περιβαλλοντικές παρεμβάσεις.
- Η “έναρξη εργασιών” θεωρείται ότι έχει πραγματοποιηθεί όχι μόνον με εκσκαφή ή θεμελίωση, αλλά και με κατεδαφίσεις (αν έγιναν εντός έξι μηνών πριν την κρίσιμη ημερομηνία) ή με αρχαιολογικές ανασκαφές, πάντα με τεκμηριωμένα αποδεικτικά στοιχεία (π.χ. υπεύθυνες δηλώσεις, τεχνικά έγγραφα, αεροφωτογραφίες).
Τι αλλάζει και τι παραμένει στο τραπέζι
Η έγκριση του διατάγματος, ως προς το νομικό πλαίσιο που επιτρέπει την ολοκλήρωση παγώσεων, αφορά περιοχές όπως ο Άλιμος, η Βάρη–Βούλα–Βουλιαγμένη, η Κηφισιά και τμήματα της Αθήνας — όπου πολλά έργα είχαν σταματήσει λόγω αμφισβήτησης νομιμότητας. Ωστόσο, η επιβολή της περιβαλλοντικής προεκτίμησης σημαίνει ότι πλέον οι εξαιρέσεις δεν μπορούν να γίνουν κανόνας δίχως σοβαρή τεκμηρίωση για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Με αυτήν την απόφαση, το ΣτΕ επιχειρεί να εξισορροπήσει την ανάγκη για αναζωογόνηση της οικοδομικής δραστηριότητας με την υποχρέωση προστασίας του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος θέτοντας σαράντα κανόνες και όρια ώστε να μην εκφυλιστεί η ρύθμιση σε «ανοχή» χωρίς όρια.
Μήνυμα ΣτΕ
Η απόφαση του ΣτΕ θεωρείται θεσμική και πολιτική νίκη για το Υπουργείο Περιβάλλοντος, καθώς «ξεμπλοκάρει» ένα ζήτημα που είχε προκαλέσει μεγάλη αβεβαιότητα στην οικοδομική αγορά και ένταση σε τοπικές κοινωνίες. Παράλληλα, εισάγει μια νέα ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και την περιβαλλοντική ευθύνη. Σε μια περίοδο όπου η οικοδομική δραστηριότητα ανακάμπτει δυναμικά, το Ανώτατο Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η πρόοδος δεν μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη, αλλά οφείλει να συνδυάζεται με τον σεβασμό στη νομιμότητα και στο περιβάλλον.
