Πενθήμερο πένθος έχει κηρυχθεί στο Ιράν ύστερα από την ανακοίνωση του θανάτου του προέδρου Εμπραήμ Ραϊσί όπως και του υπουργού Εξωτερικών Αμίρ Αμπτολαχιάν σε αεροπορικό δυστύχημα το βράδυ της Κυριακής 19 Μαΐου. Οι δύο πολιτικές προσωπικότητες της χώρας όπως και επτά ακόμη άτομα επέβαιναν σε ελικόπτερο το οποίο επέστρεφε από το Αζερμπαϊτζάν, όπου και παρευρέθηκαν στην τελετή για τα εγκαίνια ενός υδροηλεκτρικού φράγματος στα σύνορα των δύο χωρών. Οι δύσκολες καιρικές συνθήκες προκάλεσαν την πτώση του ελικοπτέρου και κατά συνέπεια τον θάνατο όλων όσων βρίσκονταν σε αυτό, όπως μετέδωσαν τα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, νωρίς το πρωί της Δευτέρας. Ανάμεσα στους επιβαίνοντες ήταν τρία μέλη του πληρώματος, ο κυβερνήτης της επαρχίας του Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν, ένας ιμάμης, ο αρχηγός ασφαλείας του Ραϊσί και ένας σωματοφύλακας.
Ο θάνατος του Ραϊσί έρχεται σε μία ιδιαίτερη περίοδο για τη χώρα της Μέσης Ανατολής, αφήνοντας πολλά ανοιχτά μέτωπα για την μετέπειτα πορεία της. Ο 63χρονος Εμπραήμ Ραϊσί εξελέγη πρόεδρος του Ιράν το 2021 και θεωρούνταν ο αμέσως επόμενος διάδοχος του ανώτατου Ηγέτη της χώρας, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Πρόκειται για μία σκληρή και συντηρητική προσωπικότητα με άμεσες διασυνδέσεις στο θρησκευτικό και δικαστικό σώμα της χώρας. Τη δεκαετία του ΄80 το όνομά του συνδέθηκε με χιλιάδες εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων, κάτι που τον έκανε ανεπιθύμητο στον Ιρανικό λαό ενώ οι ΗΠΑ επέβαλλαν κυρώσεις εναντίον του.
Το 2017 προσπάθησε για πρώτη φορά να εκλεχθεί πρόεδρος του Ιράν, χωρίς όμως επιτυχία, ενώ τον Ιούνιο του 2021 κέρδισε τις αμφιλεγόμενες εκλογές με ποσοστό 62%. Τα τρία χρόνια που βρισκόταν στην εξουσία σημαδεύτηκαν από την πρωτοφανή εξέγερση εναντίον της αυστηρής πολιτικής του για τα δικαιώματά των γυναικών, που πυροδοτήθηκε από την δολοφονία της 22χρονης Μάσα Αμίνι το 2022, για τις εξελίξεις στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με την επιβολή διεθνών κυρώσεων, όπως και με την κορύφωση των εμπόλεμων σχέσεων της χώρας με το Ισραήλ, τον Απρίλιο του 2024.
Η απάντηση του Ισραήλ στον θάνατο του Ραϊσί
Ο αιώνιος εχθρός του Ιράν, το Ισραήλ, βρίσκεται στο επίκεντρο των εικασιών σχετικά με τον θάνατο του Ιρανού προέδρου, καθώς πολλοί υποθέτουν πως η πτώση του ελικοπτέρου δεν ήταν ατύχημα και βλέπουν την Μόσαντ πίσω από αυτό. Μάλιστα, Ισραηλινοί πολιτικοί «γιόρτασαν» την ανακοίνωση του θανάτου του το πρωί της Δευτέρας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ισραηλινός αξιωματούχος έσπευσε να δηλώσει πως «Δεν ήμασταν εμείς» πίσω από τον θάνατο του προέδρου.
Σύμφωνα με αναλυτές, οι ισραηλινοί αξιωματούχοι δεν έβλεπαν τον Εμπραήμ Ράϊσί ως έναν από τους ιθύνοντες του Ιράν, αλλά μία αντικαταστάσιμη προσωπικότητα της χώρας. Όπως εικάζεται από το Τελ Αβίβ, λίγα πράγματα πρόκειται να αλλάξουν ύστερα από τον θάνατο του Ραϊσί, στην πολιτική του Ιράν απέναντι στο Ισραήλ, το οποίο θεωρείται και ο βασικός σύμμαχος της Χαμάς όπως και άλλων παραστρατιωτικών οργανώσεων της ευρύτερης περιοχής.
Το πιθανότερο σενάριο, σύμφωνα με πηγές του Ισραήλ, είναι απλώς να υπάρξει μία καθυστέρηση στις ενέργειες της χώρας έως ότου εκλεχθεί ο νέος πρόεδρος. Υπενθυμίζεται ότι τον προηγούμενο μήνα το Ιράν εξαπέλυε μία πρωτοφανής αεροπορική επίθεση στο Ισραήλ με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους, ως απάντηση στον βομβαρδισμό της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό από ισραηλινά πυρά, που είχε ως αποτέλεσμα των θάνατο δύο Ιρανών αξιωματούχων.
Η Χαμάς δημοσίευσε ανακοίνωση σχετικά με τον θάνατο του Ραϊσί, αναφέροντας πως «Αυτοί οι ηγέτες στήριξαν τον νόμιμο αγώνα του λαού μας εναντίον της σιωνιστικής οντότητας, παρείχαν πολύτιμη στήριξη προς την παλαιστινιακή αντίσταση και κατέβαλαν άοκνες προσπάθειες αλληλεγγύης και στήριξης σε όλα τα φόρα και τους τομείς για τον λαό μας…».
Διεθνή συλλυπητήρια
Πολλοί είναι οι παγκόσμιοι ηγέτες που έχουν στείλει τα συλλυπητήριά τους προς το Ιράν και τον Αγιατόλαχ Χαμενεΐ σχετικά με τον θάνατο των πολιτικών προσωπικοτήτων. Μεταξύ αυτών βρίσκονται χώρες σύμμαχοι του Ιράν αλλά και αιώνιοι αντίπαλοι. Πιο συγκεκριμένα, από τις χώρες με τις οποίες το Ιράν είχε στενές συνεργασίες, τα συλλυπητήρια έχουν στείλει η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, το Ιράκ, η Τουρκία, η Συρία, η Ιορδανία, το Σουδάν, το Πακιστάν και η Βενεζουέλα. Επίσης, ισλαμιστικές οργανώσεις που φέρεται να στηρίζονται οικονομικά και στρατιωτικά από το Ιράν και δρουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπως η παλαιστινιακή Χαμάς, η Χεζμπολάχ του Λιβάνου και οι Χούθι της Υεμένης, απέστειλαν τα συλλυπητήριά τους για τους «μάρτυρες» του Ιρανικού κράτους.
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου, Σαρλ Μισέλ, όπως και ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ, αναφέρθηκαν στο θάνατο του Εμπραήμ Ραΐσί, όπως και οι ΗΠΑ που δεν παρέλειψε να αναφέρει την προσπάθεια της χώρας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, ενώ τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και στο σημερινό Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Άλλες χώρες που τοποθετήθηκαν δημόσια σχετικά με τον θάνατο των Ιρανών πολιτικών είναι η Ιαπωνία, η Μαλαισία, η Ιταλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, ενώ τα συλλυπητήριά του έστειλε και ο Πάπας Φραγκίσκος.
Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ κήρυξε πενθήμερο πένθος στη χώρα με προσευχές να πραγματοποιούνται σε όλα τα τζαμιά και της πλατείες τη Δευτέρα. Σήμερα, Τρίτη, οι σωροί των θανούντων πρόκειται να μεταφερθούν στην πρωτεύουσα της επαρχίας του ανατολικού Αζερμπαϊτζάν, στην Ταμπρίζ, όπου θα πραγματοποιηθεί επιμνημόσυνη δέηση, ενώ οι κηδείες θα γίνουν την Τετάρτη με όλα τα κυβερνητικά γραφεία και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις να παραμένουν κλειστά. Την Πέμπτη θα γίνει η ταφή του Εμπραήμ Ραϊσί στην πόλη που γεννήθηκε, την Μασχάντ, σύμφωνα με την κρατική τηλεόραση.
Η επόμενη μέρα
Προσωρινός πρόεδρος του Ιράν ορίστηκε ο πρώτος αντιπρόεδρος Μοχάμαντ Μοχμπέρ, ύστερα από την έγκριση του ανώτατου Ηγέτη και σύμφωνα με το Σύνταγμα, το οποίο ορίζει πως θα παραμείνει σε αυτή τη θέση έως και 50 ημέρες, μέχρι την εκλογή νέου προέδρου. Ο ίδιος έχει δηλώσει πως θα ακολουθήσει τον δρόμο του Ραϊσί «χωρίς καμία αναστάτωση» και θα συνεχίσει τα καθήκοντα που του ανατέθηκαν. Πρόκειται για ένα άτομο εξίσου κοντά στον Ανώτατο Ηγέτη Χομεϊνί, ο οποίος έγινε αντιπρόεδρος την ίδια χρονιά που ο Ραϊσί ανέλαβε τα ηνία της χώρας. Τα τρία χρόνια της θητείας του βρισκόταν πολύ κοντά του, επομένως γνωρίζει πολύ καλά το πρόγραμμα και τις θέσεις του.
Προηγουμένως, ήταν επικεφαλής του Sedat για 14 χρόνια, ενός επενδυτικού ταμείου υπό την διαχείριση του Χομεϊνί το οποίο αναλαμβάνει φιλανθρωπικές υποθέσεις. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, το Sedat ανέλαβε και τη δημιουργία του ιρανικού εμβολίου για τον κορονοϊό. Ο ίδιος έχει υποστεί κυρώσεις από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για τη θητεία του στο ταμείο, ενώ το 2010 είχε συμπεριληφθεί σε λίστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με άτομα που υπόκεινται σε κυρώσεις σχετικά με την εμπλοκή του στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Δύο χρόνια αργότερα αφαιρέθηκε από τη λίστα.
Το όνομα του Μοχάμαντ Μοχμπέρ είναι πιθανό να είναι υποψήφιο στις εκλογές του Ιουλίου για την αναδοχή της προεδρίας του Ιράν, ενώ μερικά ακόμη ονόματα είναι αυτό του προέδρου του Κοινοβουλίου, Μοχάμαντ- Μπακχέρ Καλιμπάφ, του πρώην προέδρου του κοινοβουλίου, Αλί Λαριτζάνι και του πρώην επικεφαλής των πυρηνικών, Αλί Ακμπάρ Σαλέχι. Στη θέση του Χοσεΐν Αμιραμπνολαχιάν διορίστηκε ο διαπραγματευτής των πυρηνικών, Αλί Μπαγκέρι Κάνι, ο οποίος είναι Ιρανός διπλωμάτης και μέλος της ομάδας του υπουργείου Εξωτερικών από το 2021. Διετέλεσε αναπληρωτής Γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν από το 2007 έως το 2014 και στη συνέχεια ορίστηκε σύμβουλος της εξωτερικής πολιτικής.