Οι μέρες των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν οι Ελληνες περίμεναν με τρόμο τα βραδινά δελτία ειδήσεων για να δουν την καθημερινή ενημέρωση για τα όλο και μειούμενα αποθέματα των ταμιευτήρων νερού, επανέρχονται στη μνήμη, καθώς η κλιματική αλλαγή, τα εκατομμύρια των τουριστών και η σπατάλη επαναφέρουν στην επικαιρότητα τον εφιάλτη της λειψυδρίας.
Οι ειδήσεις που έρχονται από κάθε γωνιά της Ελλάδας, και σε μεγαλύτερο βαθμό από τα νησιά, είναι ανησυχητικές. Στην Κρήτη, το φράγμα του Αποσελέμη, το οποίο υδρεύει περίπου το 50% του νησιού, έχει αρχίσει να στερεύει. Από 23 εκατ. κυβικά μέτρα νερού που είχε το 2019, σήμερα διαθέτει μόλις 5,9 εκατ. κάτι που σημαίνει ότι η πληρότητά του είναι 23%. Ο συναγερμός μπορεί να μην είναι ακόμη «κόκκινος», αλλά σίγουρα έχει γίνει πορτοκαλί.
Η Λέρος και η Σίφνος έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για έναν μήνα με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, ενώ νησιά όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Νάξος, η Κύθνος και η Σέριφος καταγράφουν αποθέματα νερού που βρίσκονται πολύ κοντά ή κάτω από το όριο ασφαλείας.
Συναγερμός στην Αττική
Η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη στην Αττική. Η σύγκριση των στοιχείων από το 2022 έως το 2024 δείχνει ότι τα αποθέματα των ταμιευτήρων βαίνουν μειούμενα. Το 2022, και στο διάστημα από 4 Ιουνίου έως 4 Ιουλίου, οι ταμιευτήρες της Υλίκης, του Μόρνου, του Εύηνου και του Μαραθώνα είχαν συνολικά 1.309.838.000 κυβικά μέτρα νερού. Στο ίδιο διάστημα του 2023 τα αποθέματα στους τέσσερις ταμιευτήρες έπεσαν στο 1.090.626.000 κυβικά μέτρα. Φέτος βρισκόμαστε κάτω από το 1 δισεκατομμύριο, με τα αποθέματα να είναι 857.600.000 κυβικά μέτρα.
Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν και φορείς από άλλες περιοχές της χώρας, όπως η Κόρινθος, η Χαλκιδική και η Θεσσαλία, που βλέπουν τα αποθέματα νερού να μειώνονται σταθερά.
Σε ό,τι αφορά την Αττική, η ΕΥΔΑΠ ξεκινά την εφαρμογή του σχεδίου που έχει εκπονήσει για μια τέτοια περίπτωση προτού η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο. Αρχικά, θα γίνει άντληση νερού από την Υλίκη και θα λειτουργήσουν 17 γεωτρήσεις στη Μαυροσουβάλα. Από αυτές τις πηγές θα αντλούνται περίπου 300.000 κυβικά μέτρα νερού την ημέρα και θα συμπληρώνουν τις βασικές πηγές υδροδότησης της πρωτεύουσας που είναι ο Μόρνος και ο Εύηνος.
Σε δεύτερη φάση και στην περίπτωση που συνεχιστεί η ανομβρία, η ΕΥΔΑΠ και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα εξετάσουν τα επόμενα βήματα που θα αναπτυχθούν σε ορίζοντα τριετίας ή τετραετίας ώστε να προλάβουν ακραίες καταστάσεις. Αυτά τα βήματα περιλαμβάνουν την ένταξη νέων ταμιευτήρων στο σύστημα –για παράδειγμα τους παραπόταμους στην ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται ο Εύηνος–, τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα με ανακυκλωμένο νερό από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων όπως του Θριασίου και της Ψυττάλειας, την αφαλάτωση και, τέλος, τη συγκέντρωση του νερού της βροχής σε δεξαμενές.
Για τον περιορισμό των διαρροών νερού λόγω του παλιού και, σε πολλές περιπτώσεις, κακά συντηρημένου δικτύου, η ΕΥΔΑΠ προχωρά στην εφαρμογή ενός προγράμματος μαζικής αντικατάστασης. Οι διαγωνιστικές διαδικασίες έχουν ολοκληρωθεί και αναμένεται να ξεκινήσουν τα έργα που περιλαμβάνουν 480 χιλιόμετρα αγωγών δευτερεύοντος και τριτεύοντος δικτύου και την αντικατάσταση περίπου 150.000 υδρομετρητών σε ακίνητα.
Σε όλα τα παραπάνω έχει προστεθεί και η καμπάνια ενημέρωσης που έχει ξεκινήσει η ΕΥΔΑΠ με διαφημιστικά σποτ, στα οποία υπενθυμίζει την αξία της εξοικονόμησης του νερού και προτρέπει τους πολίτες να είναι προσεκτικοί.
Η αφαλάτωση δεν αρκεί
Η κατάσταση είναι πιο πολύπλοκη στα νησιά του Αιγαίου. Οι μονάδες αφαλάτωσης έχουν ξεπεράσει τις δυνατότητές τους, αφού όταν κατασκευάστηκαν δεν υπήρχε ο μαζικός τουρισμός που φέρνει κάθε καλοκαίρι εκατομμύρια ανθρώπους στα δημοφιλή νησιά. Επιπλέον, οι γεωτρήσεις στις οποίες καταφεύγουν όλο και περισσότεροι οι τοπικές κοινωνίες αρχίζουν σιγά σιγά να στερεύουν. Ο τρόπος για να λυθεί το ζήτημα φαίνεται ότι είναι μονόδρομος: οικονομία από τους δήμους και μεγάλη προσοχή στην κατανάλωση από τους κατοίκους.
Ακόμη δεν έχουμε φτάσει στο σημείο όπου η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη. Ωστόσο, η ανομβρία που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή, η μαζικότητα του τουρισμού και το παλιό δίκτυο έχουν δημιουργήσει μια δύσκολη εξίσωση που αν δεν λυθεί στα επόμενα χρόνια θα φτάσουμε σε πολλές περιοχές σε αυτό που είπε ο πρόεδρος της Ενωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης – Αποχέτευσης, Γιώργος Μαρινάκης: «Εάν δεν προσέξουμε, σε λίγο θα έχουμε νερό με το δελτίο».