Ο Μάνος Χατζιδάκις (23 Οκτωβρίου 1925 – 15 Ιουνίου 1994) ήταν κάτι περισσότερο από ένας σπουδαίος συνθέτης. Ήταν ένας στοχαστής της μουσικής, ένας ποιητής της ψυχής, που με το έργο του άλλαξε τον τρόπο που οι Έλληνες βλέπουν και αισθάνονται τη μουσική. Συνέδεσε με απαράμιλλη δεξιοτεχνία τη λόγια μουσική με την πλούσια λαϊκή παράδοση, αφήνοντας πίσω του έργα που, ακόμα και σήμερα, τα θεωρούμε κλασικά.
Για τον ίδιο, το τραγούδι δεν ήταν απλά μια διασκέδαση, μια «μάσκα» που φοράμε για να ξεφύγουμε από τη ρουτίνα ή μια απλή ψυχαγωγία για τα νυχτοκάματα των οδηγών. Ήταν κάτι πολύ πιο βαθύ, μια υπεύθυνη σχέση ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το κοινό. «Το τραγούδι είναι μια πράξη ερωτική», είχε πει. Μια μαγική στιγμή, μια αποκάλυψη που απαιτεί προετοιμασία, μια πράξη που μας καλεί να σταματήσουμε και να αναλογιστούμε. Ο Χατζιδάκις δεν έβλεπε το τραγούδι σαν εύπεπτη διασκέδαση, αλλά σαν έναν τρόπο να εμβαθύνουμε, να ξυπνήσουμε τα συναισθήματά μας και να αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας.
Φέτος, συμπληρώνονται 99 χρόνια από τη γέννησή του, και, παρά την αντίθεσή του σε κάθε είδους τιμητικές εκδηλώσεις, τον θυμόμαστε όχι για μνημόσυνα, αλλά επειδή τον αναζητούμε περισσότερο από ποτέ. Σε έναν κόσμο γεμάτο αδιέξοδα και αβεβαιότητα, συχνά αναρωτιόμαστε: «Τι θα έλεγε ο Χατζιδάκις για όλα αυτά που ζούμε σήμερα;». Ήταν πάντα μπροστά από την εποχή του, με μια καθαρή ματιά στα κοινωνικά προβλήματα, αλλά και στην ανθρώπινη φύση.
Ο Χατζιδάκις δεν ήθελε να είναι γκουρού ούτε εθνεγέρτης. Ήταν πάντα επιφυλακτικός με τους ινστρούχτορες και όσους προσπαθούσαν να χειραγωγήσουν το κοινό. Δεν τον ενδιέφερε η προβολή ή το χειροκρότημα. Ήταν ένας άνθρωπος που έλεγε τα πράγματα όπως τα πίστευε, χωρίς να φοβάται να προκαλέσει αντιδράσεις. Σήμερα, όμως, σε μια εποχή όπου η συνεχής αντιπαράθεση και η «προβοκάτσια» έχουν γίνει ρουτίνα, ο λόγος του φαίνεται να έχει μεγαλύτερη αξία. Ήξερε να αγγίζει τα βαθύτερα ψυχολογικά προβλήματα της κοινωνίας μας, χωρίς να καταφεύγει σε εύκολα κλισέ ή αυτομαστίγωμα. Ήξερε πόσο επιβλαβής είναι ο λαϊκισμός, ο ελιτισμός, και πόσο εύκολα χάνουμε την ουσία μέσα στα δίπολα που μας επιβάλλονται.
Μιλούσε για τον νεοναζισμό, τη βαθιά υποκρισία και τον φόβο που μας κάνει συχνά συνένοχους στην απανθρωπιά. Μιλούσε επίσης για την παραδημοσιογραφία, την άναρχη μορφή πληροφόρησης που σήμερα κυριαρχεί στα social media, και την χαρακτήριζε ως έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την κοινωνία. Την περιέγραφε ως «παρακρατική οργάνωση» που λειτουργεί ανεξέλεγκτα και εξυπηρετεί συμφέροντα, ενώ καταστρέφει την ίδια τη δημοκρατία.
Ο Χατζιδάκις, αν ζούσε σήμερα, δεν θα ήταν ένας ήσυχος παρατηρητής. Θα μας θύμιζε ότι η τέχνη δεν είναι απλώς για να περνάει η ώρα, αλλά είναι ένα κοινωνικό λειτούργημα που μας ενώνει. Όπως στο χορό πιανόμαστε χέρι-χέρι για να συγχρονίσουμε τα βήματά μας, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για να νιώσουμε μαζί τις ίδιες βαθιές δονήσεις. Και όσο κι αν ο κοινός μύθος φαίνεται να έχει χαθεί, κάθε φορά που νιώθουμε την ανάγκη να τραγουδήσουμε, τον δημιουργούμε από την αρχή.
