Οι θύελλες αφρικανικής σκόνης αποδεικνύεται πως είναι πολύ πιο σύνηθες φαινόμενο απ’ όσο νομίζαμε μέχρι σήμερα. Η επέλαση της σκόνης από τη Σαχάρα αποτελεί πλέον σύνηθες φαινόμενο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, δεν είναι όμως σπάνιο φαινόμενο, καθώς παρατηρείται εδώ και χρόνια. Ωστόσο πώς σχηματίζονται, πώς κινούνται, γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνες και κυρίως πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από αυτές;
Ανάλυση της γερμανική Deutsche Welle δίνει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και αναφέρει πως οι θύελλες σκόνης δημιουργούνται όταν στην έρημο Σαχάρα φυσούν ισχυροί άνεμοι σε ξηρές καιρικές συνθήκες. Η άμμος της ερήμου αποτελείται από πολλά διαφορετικά σωματίδια, όπως εξηγεί στην DW ο Κάρλος Πέρες Γκαρσία-Πάντο, ειδικός στη σκόνη και την άμμο των ερήμων. Ορισμένα σωματίδια είναι μεγάλα και βαριά – και αυτά είναι τα πρώτα σωματίδια που παρασύρονται από τους ισχυρούς ανέμους. Όμως αυτά δεν φτάνουν τελικά στην Ευρώπη.
Όταν τα μεγαλύτερα σωματίδια πέφτουν τελικά στο έδαφος προκαλούν τη διάσπαση άλλων, πολύ μικρών σωματιδίων σκόνης, συνεχίζει ο Γκαρσία-Πάντο. Τα μικρά αυτά σωματίδια, ακριβώς λόγω του μεγέθους τους και του πόσο ελαφριά είναι, ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις με τους ανέμους. Οι θύελλες σκόνης χρειάζονται ξηρές καιρικές συνθήκες για να δημιουργηθούν ειδάλλως τα σωματίδια κολλούν το ένα με το άλλο και ως εκ τούτου γίνονται πολύ βαριά – και άρα δεν μπορούν να μεταφερθούν μακριά.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ένα καιρικό σύστημα χαμηλής πίεσης μεταφέρει τη σκόνη από τη Σαχάρα πάνω από τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Όπως λέει ο Γκαρσία-Πάντο, πρόκειται για ενεργητικά συστήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από αριστερόστροφους ισχυρούς ανέμους και εμφανίζονται κυρίως την άνοιξη. Δεδομένου ότι τα σωματίδια που φτάνουν στην Ευρώπη είναι πολύ μικρότερα από κόκκους άμμου, η ορθή ορολογία είναι «θύελλες σκόνης» και όχι «θύελλες άμμου». «Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανέκαθεν, η σκόνη εξάλλου υπάρχει σχεδόν απ’ όταν δημιουργήθηκε η Γη», προσθέτει ο Γκαρσία-Πάντο. «Δεν είναι κάτι καινούριο».
Ο ειδικός εξηγεί ακόμη πως το να αναλύει κανείς τέτοιες θύελλες σκόνης δεν αποσκοπεί στο να τρομάξει τον κόσμο. Αντιθέτως, στοχεύει στην κατανόηση του φαινομένου και στη διαπίστωση της σημασίας του για την κοινωνία και το κλίμα. Η σκόνη, όπως τονίζει ο ειδικός, δεν είναι πάντοτε βλαβερή: για παράδειγμα αποτελεί κατά κάποιον τρόπο θρεπτικό στοιχείο για τα δάση και τους ωκεανούς, δίνοντάς τους σίδηρο και φώσφορο.
Συγκριτικά με την προβιομηχανική εποχή η ποσότητα σκόνης στη Γη αυξάνεται, λέει ο Γκαρσία-Πάντο, κάτι που οφείλεται στην ανθρώπινη καλλιέργεια της γης, αλλά και στο μεταβαλλόμενο κλίμα. Ας φανταστούμε ένα κομμάτι αποξηραμένου χώματος. Εάν για παράδειγμα κάποιος το πατήσει ή περάσει από πάνω του με το αυτοκίνητο, θα απελευθερωθούν άπειρα σωματίδια, τα οποία «μετακινούνται ευκολότερα από τους ανέμους».
Με την κλιματική αλλαγή, όταν υπάρχουν συνθήκες ξηρασίας, οι πηγές νερού στεγνώνουν. Όταν για παράδειγμα έχει ξεραθεί μια λίμνη, συνεχίζει ο ειδικός, «τα ιζήματα που παραμένουν στη λίμνη είναι πολύ διαβρωμένα και μπορούν να φτάσουν πολύ εύκολα στην ατμόσφαιρα». Οι επιστήμονες πάντως δεν είναι ακόμη βέβαιοι για το εάν η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει ή θα μειώσει τους ανέμους στη Γη, επομένως είναι δύσκολο να προβλεφθεί το πόσες και τι έκτασης θύελλες σκόνης θα λαμβάνουν χώρα στο μέλλον.
Πώς να προστατευτούμε
Εάν βρεθείτε στη μέση μιας θύελλας σκόνης στην Ευρώπη, ο Γκαρσία-Πάντο επισημαίνει πως πρέπει να κάνετε ό,τι θα κάνατε και σε μία συνθήκη όπου η ποιότητα του αέρα θα ήταν πολύ κακή. Η σκόνη μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα, οπότε πρέπει να φορά κανείς μάσκα και να μην αθλείται σε εξωτερικούς χώρους – ιδίως εάν πάσχει ήδη από κάποια ασθένεια του αναπνευστικού.
Πότε θα υποχωρήσει το φαινόμενο στην Ελλάδα
Κατά πολύ ξεπέρασε τους 30 βαθμούς Κελσίου η θερμοκρασία στη χώρα σήμερα, με το ρεκόρ να κατακτά η ανατολική Κρήτη που είδε το θερμόμετρο να αγγίζει τους 38,6 βαθμούς. Μερικές από τις υψηλότερες θερμοκρασίες, που έφτασαν πάνω από τους 30 βαθμούς, ήταν σε Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά, Πελοπόννησο και Δωδεκάνησα, ωστόσο το σημερινό ρεκόρ κατέκτησε η Κρήτη αφού στην περιοχή της Μονής Τοπλού στη Σητεία το θερμόμετρο έδειξε 38,6 βαθμούς, στη Νεάπολη Λασιθίου 37,9, στα Πεζά 36,3, ενώ η χαμηλότερη καταγράφηκε στο Ηράκλειο που έφτασε στους 35,2 βαθμούς κελσίου.
Την ατμόσφαιρα έκανε ακόμα πιο ανυπόφορη η αφρικανική σκόνη που παραμένει και σήμερα, Κυριακή, σε όλο το νησί και αναμένεται να κάνει αισθητή την παρουσία της μέχρι την Τετάρτη. Οι 108 μετεωρολογικοί σταθμοί της χώρας κατέγραψαν τις θερμοκρασίες σε όλη την επικράτεια. Σκόνη, υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Το υπουργείο Υγείας συστήνει σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού να περιορίσουν τις μετακινήσεις και να παραμείνουν σε εσωτερικούς χώρους με κλειστές πόρτες και παράθυρα.
Σύμφωνα με τα τελευταία προγνωστικά στοιχεία, ως και την Τετάρτη θα επικρατήσουν οι ίδιες καιρικές συνθήκες με αυξημένες θερμοκρασίες για την εποχή και σκόνη από την Αφρική.