Ο Άχμαντ αλ Σαράα, περισσότερο γνωστός ως Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολανί, έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους και παράλληλα καθοριστικούς ηγέτες της συριακής αντιπολίτευσης. Ο «άλλοτε τζιχαντιστής» κατάφερε να επανεφεύρει τον εαυτό του ως έναν μετριοπαθή επαναστάτη, να ηγηθεί μίας επιχείρησης αστραπή, να καταλάβει τη Δαμασκό και να αναγκάσει τον Μπασάρ αλ Άσαντ να φύγει από τη χώρα.
Με την πτώση του καθεστώτος ο Τζολανί έχει αναλάβει έναν κεντρικό ρόλο στη νέα πολιτική πραγματικότητα της Συρίας. Η προσπάθειά του να αποτινάξει την εικόνα του τζιχαντιστή και να παρουσιάσει τον εαυτό του ως ικανό πολιτικό και στρατηγό δείχνει τις πολύπλευρες φιλοδοξίες του, καθώς και την επιθυμία του να νομιμοποιηθεί σε διεθνές επίπεδο.
Έχει εργαστεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια για να αναδείξει την HTS (Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ) όχι μόνο ως στρατιωτική δύναμη αλλά και ως πολιτικό οργανισμό που μπορεί να διαχειριστεί ζητήματα διακυβέρνησης. Από την αλλαγή της ονομασίας της οργάνωσης έως τη δημιουργία πολιτικών και διοικητικών δομών, ο Τζολανί έχει αναδειχθεί ως μία προσωπικότητα που επιθυμεί να παρουσιαστεί ως ηγέτης ενός έθνους που θέλει να ανοικοδομηθεί.
Here is #AbuMohammed_Al_Julani entering the Al-Umayyad mosque:pic.twitter.com/eh1RTIgENW https://t.co/4VGlYJDwRf
— Justis4u (@Justis4u1) December 8, 2024
Οι ρίζες του και η πορεία προς τον εξτρεμισμό
Γεννημένος το 1982 στη Σαουδική Αραβία, ο Σαράα μετακόμισε στη Δαμασκό το 1989 με την οικογένειά του. Οι πρώτες του εμπειρίες από τον τζιχαντισμό ήρθαν μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003. Ενταγμένος στην Αλ Κάιντα μέσω της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ (ISI), ο Σαράα βρέθηκε στο επίκεντρο του τζιχαντιστικού κινήματος, αλλά οι διαφωνίες του με τις ακραίες τακτικές της οργάνωσης οδήγησαν στην αποστασιοποίησή του.
Το 2011, στάλθηκε από τον Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι στη Συρία για να δημιουργήσει την Αλ Νούσρα, μια οργάνωση που είχε στόχο την ανατροπή του Άσαντ. Ωστόσο, η αποκάλυψη των δεσμών της με το Ισλαμικό Κράτος προκάλεσαν αντιδράσεις και οδήγησε τον Τζολανί να ορκιστεί πίστη στην Αλ Κάιντα, διαφοροποιώντας την Αλ Νούσρα από την ακραία βία του Ισλαμικού Κράτους.
Η διαφοροποίηση από την Αλ Κάιντα και η στρατηγική αλλαγή
Το 2016 προχώρησε σε μία αποφασιστική κίνηση: αποσχίστηκε από την Αλ Κάιντα και μετονόμασε την οργάνωσή του σε Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS). Αυτή η κίνηση δεν ήταν μόνο συμβολική αλλά και στρατηγική. Με στόχο να κερδίσει την υποστήριξη των τοπικών πληθυσμών και να αποστασιοποιηθεί από την εικόνα του εξτρεμιστή, εστίασε στη σταθερότητα και την αναδιοργάνωση των περιοχών που κατείχε. Η HTS έγινε κυρίαρχη δύναμη στο Ιντλίμπ, τη μεγαλύτερη επαρχία υπό τον έλεγχο των ανταρτών στη βορειοδυτική Συρία.
Η οργάνωση δημιούργησε την «Κυβέρνηση Σωτηρίας», ένα πολιτικό σκέλος που λειτουργεί ως διοικητικός μηχανισμός. Με πρωθυπουργό, υπουργεία και τοπικές διοικήσεις, η HTS προσπαθεί να παρουσιάσει μια εικόνα σταθερότητας και ικανότητας διακυβέρνησης. Παράλληλα, ο Τζολανί υιοθέτησε μια πιο μετριοπαθή ρητορική, επιδιώκοντας να προσεγγίσει διεθνείς παράγοντες.
Επικρίσεις και Προκλήσεις
Παρά τις προσπάθειές του, ο Τζολανί και η HTS συνεχίζουν να προκαλούν έντονες αντιδράσεις. Πολλοί κατηγορούν την οργάνωση για αυταρχισμό και καταστολή της αντιπολίτευσης στο Ιντλίμπ. Οι διαμαρτυρίες από ακτιβιστές και κατοίκους της περιοχής είναι συχνές, με κατηγορίες για αυθαίρετες συλλήψεις και περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης. Επιπλέον, οι σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές επικρίνουν τον Τζολανί για υπερβολικές παραχωρήσεις προς τη διεθνή κοινότητα.
Παρά τις αντιφάσεις, η στρατηγική του να εξισορροπήσει τη θεοκρατική ταυτότητα της HTS με τις απαιτήσεις για σταθερότητα έχει αποφέρει αποτελέσματα. Η πρόσφατη επιτυχία της HTS να ενοποιήσει τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης και να καταλάβει τη Δαμασκό δείχνει την αποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης.
Ποιοι είναι οι αντάρτες που τερμάτισαν το 25ετές καθεστώς του Άσαντ
Η επόμενη μέρα για τον Τζολανί παραμένει αβέβαιη. Παρά την επιτυχία του να ανατρέψει τον Άσαντ, η σταθεροποίηση της Συρίας και η εξασφάλιση διεθνούς υποστήριξης θα είναι τεράστιες προκλήσεις. Ο Τζολανί έχει υποσχεθεί ειρηνικές σχέσεις με γειτονικές χώρες και ασφάλεια για όλες τις μειονότητες στη Συρία, αλλά θα χρειαστεί να πείσει τη διεθνή κοινότητα για την ειλικρίνεια των προθέσεών του.
Το ότι οι ισορροπίες είναι ευαίσθητες στη Συρία καταδεικνύει το γεγονός ότι την ώρα που οι αντάρτες έμπαιναν στη Δαμασκό, στην πόλη Μαντζίμπ, οι δυνάμεις του SNA (Συριακός Απελευθερωτικός Στρατός) επιτίθεντο σε αυτές του SNF και, καθώς ο SNF ετοίμαζε αντεπίθεση, τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη πραγματοποιούσαν αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Γεγονός το οποίο οδηγούσε στη διαβίβαση προειδοποίησης από τον τουρκικό Στρατό προς τον SNA και τον HTS να μην εμπλακούν σε αψιμαχίες σε περιοχές που ελέγχει ο SDF, στο Ντεϊρ εζ Ζορ και τη Ράκκα, συμπεριλαμβανομένης της δυτικής όχθης του Ευφράτη.
Στο πολύχρωμο μωσαϊκό των φυλών της Συρίας Σιιτών, Σουνιτών, Χριστιανών, Δρούζων, Αλαβιτών κ.α., την επίθεση- αστραπή ξεκίνησαν από τα βορειοδυτικά μικρές ομάδες ανταρτών με ελαφρά φορτηγά και μοτοσικλέτες, καθοδηγούμενες από την συμμαχία των σαλαφιστών ισλαμιστών Hayat Tahrir al-Sham, ή HTS, μαζί με μια ομάδα-ομπρέλα των υποστηριζόμενων από την Τουρκία συριακών πολιτοφυλακών που ονομάζεται Συριακός Εθνικός Στρατός.
Σήμερα, η HTS είναι η μεγαλύτερη ένοπλη ομάδα στη Συρία, καθώς στους κόλπους της περιλαμβάνονται και τα μέλη των οργάνωσεων Τζαμπάτ Φατέχ αλ- Σαμ, Λίβα αλ-Χακ, Τζαμπάτ Ανσάρ αλ- Ντιν και Τζαϊς αλ- Σουνά. Το HTS, το οποίο εκτιμάται πως διαθέτει έως και 30.000 μαχητές, είχε ως ορμητήριο την Ιντλίμπ και τον οικονομικό έλεγχο σε εκτάσεις της επικράτειας και των πόρων εκεί. Από εδώ, λαμβάνουμε και πολλές απαντήσεις σχετικά με την χρηματοδότηση της οργάνωσης, καθώς και τις φιλικές σχέσεις της με την Τουρκία.
Το HTS, το οποίο έχει χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ ως τρομοκρατική οργάνωση, ελέγχει τις πετρελαιοπηγές της περιοχής, που αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων γι’ αυτήν, όπως και το συνοριακό πέρασμα Μπαμπ αλ Χάουα, με την Τουρκία.
Το HTS ελέγχει και την οργάνωση SSG (Syrian Salvation Government- Κυβέρνηση Σωτηρίας της Συρίας), η οποία αποτελεί την (επίσης με βάση το Ιντλίμπ) τεχνοκρατική διοίκηση των περιοχών που ήλεγχε η αντιπολίτευση στη βόρεια Συρία. Χρησιμοποιούνται από την Τουρκία από την οποία λαμβάνουν υλικοτεχνική υποστήριξη, για να κρατούν τις κουρδικές ένοπλες ομάδες υπό έλεγχο.
SNA- Συριακός Απελευθερωτικός Στρατός
Πρόκειται επίσης για μια οργάνωση-ομπρέλα για δεκάδες ομάδες ανταρτών που δρουν στη βόρεια Συρία, είναι ευθυγραμμισμένες με την κυβέρνηση του Ιντλίμπ και αποτελείται από ομάδες που υποστηρίζονται και κατευθύνονται από την Τουρκία. Η τουρκική υποστήριξη προς αυτές τις οργανώσεις εκτείνεται πέρα από την πολιτική και οικονομική υποστήριξη, καθώς περιλαμβάνει εκπαίδευση, οπλισμό, υλικοτεχνικές προμήθειες και ανταλλαγή πληροφοριών. Ο συνασπισμός αυτός των μερικών δεκάδων χιλιάδων μαχητών είχε ως ορμητήριό του περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα και περιλαμβάνει διάφορους επιμέρους συνασπισμούς και συμμαχίες, όπως το Εθνικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση (NFL), τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (FSA) και το Κίνημα Απελευθέρωσης και Οικοδόμησης (LCM). Παρά το γεγονός ότι λειτουργεί κάτω από ένα ενιαίο πλαίσιο, εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές τριβές και εσωτερικές αντιπαλότητες μεταξύ των ομάδων που το απαρτίζουν- γεγονός το οποίο οδηγεί συχνά ακόμα και σε ένοπλες συγκρούσεις.
Μπορεί να υποστηρίζεται από την Τουρκία, όμως χρησιμοποιείται και από αυτή, όπως αποδεικνύει και το γεγονός ότι δυνάμεις του SNA έχουν εμπλακεί σε επιχειρήσεις εναντίον κουρδικών ομάδων στην περιοχή του Χαλεπιού, αναγκάζοντας πολλούς Κούρδους να εγκαταλείψουν την περιοχή αυτή.
SDF – Οι Κούρδοι
Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces ή Hezen Suriya Demokratik) είναι ένας συνασπισμός κυρίως μειονοτικών ομάδων, όπως Κούρδοι, Άραβες, Τουρκμένοι, Ασσύριοι κ.α. και διαδραματίζει βασικό ρόλο στη σημερινή συγκυρία στη Συρία. Ο συνασπισμός αυτός εκτιμάται ότι περιλαμβάνει αρκετές χιλιάδες μαχητές. Αν και δεν είναι αντάρτες με την παραδοσιακή έννοια, οι δυνάμεις αυτές έχουν συμμετάσχει ενεργά στις πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία και θεωρούνται ζωτικής σημασίας στοιχείο για την αναδιοργάνωση της χώρας στη μετασυγκρουσιακή εποχή.
Η «ραχοκοκαλιά» του SDF είναι και η πολυπληθέστερη, καλύτερα εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη στρατιωτική δύναμή του, η κουρδική πολιτοφυλακή YPG (Μονάδες Προστασίας του Λαού), που πρόσκειται στον χώρο της συριακής αριστεράς. Αποτελείται από περίπου 50.000 μαχητές, οι οποίοι έχουν λάβει υλικοτεχνική υποδομή, υποστήριξη και εκπαίδευση από τις ΗΠΑ και αποτέλεσε ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα της συντριβής του ISIS, μετά την ίδρυσή της το 2014.
Στον SDF εντάσσονται και οι διάσημες ανά τον κόσμο YPJ (Μονάδες Προστασίας Γυναικών), η οποία αποτελείται από Κούρδισες Γεζίντι μαχήτριες που επίσης πολέμησαν κατά του ISIS και έλαβαν μέρος στις τρέχουσες μάχες. Αποτέλεσαν το μεγαλύτερο φόβητρο των τζιχαντιστών του ISIS και τον πιο μισητό εχθρό τους, καθώς σύμφωνα με την ερμηνεία του Κορανίου από αυτούς, εάν ένας μαχητής σκοτωθεί από γυναίκα, χάνει την ευκαιρία να χαρακτηριστεί μάρτυρας και άρα, να πάει στον παράδεισο.
Στον SDF εντάσσονται και άλλες οργανώσεις και ομάδες όπως μέρος του PKK, η συμμαχία Τζαϊς αλ Θουάρ οποία περιλαμβάνει διάφορες παρατάξεις όπως το Κουρδικό Μέτωπο, την Ταξιαρχία Σελτζούκ, την Ταξιαρχία 99, την Ταξιαρχία Σουλτάν Σελίμ, την Ahrar al-Zawiya και άλλες. Μαζί, οι ομάδες αυτές αποτελούν έναν πολύπλευρο και ποικιλόμορφο συνασπισμό, αναπόσπαστο στοιχείο της βόρειας και ανατολικής Συρίας.
Στη διάρκεια της τωρινής επέλασης, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατάληψη των περιοχών Al-Bukamal και Deir ez-Zor.
Southern Operations Command- οι «άτακτοι»
Πρόκειται για τη συνένωση τοπικών ομάδων ανταρτών -κυρίως σουνιτών και δρούζων- στη νότια Συρία. Οι ομάδες αυτές έχουν ενωθεί υπό την ονομασία Southern Operations Command και έδρασαν στις πόλεις Daraa, Suwayda, Quneitra, Khan Arnabeh και, ουσιαστικά, ολόκληρη τη νότια περιοχή της Συρίας, συμπεριλαμβανομένων των συνόρων με το Ισραήλ.
Ενώ πολλοί αντάρτες στην περιοχή αυτή είχαν προηγουμένως συνδεθεί με τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (FSA) κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η περιοχή γύρω από τη Ντάραα και τα νότια υψίπεδα του Γκολάν φιλοξενεί επίσης τζιχαντιστικά στοιχεία που συνδέονταν με την Jabhat al-Nusra, το ISIS και παρόμοιες ομάδες. Σε αυτό το στάδιο, οι συγκεκριμένες προσχωρήσεις αυτών των νέων ανταρτικών δυνάμεων παραμένουν ασαφείς, ενώ πολλοί από αυτούς πιθανόν περιμένουν να εκτιμήσουν την εξελισσόμενη δυναμική προτού ευθυγραμμιστούν οριστικά με μια συγκεκριμένη παράταξη ή αιτία.
