της Ελένης Ευστρατίου
Ύστερα από την απόφαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να παραδώσει την ευθύνη φύλαξης και προστασίας του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας, άνοιξε ένας μεγάλος πολιτικός διάλογος σχετικά με την ορθότητα της απόφασης αυτής.
Πρόκειται για μία ρύθμιση που θα ενσωματωθεί στο νομοσχέδιο για την Πολεμική Αεροπορία και ορίζει ότι το χαρτοφυλάκιο του υπουργού Νίκου Δένδια, θα είναι πλέον υπεύθυνο για τον καθαρισμό και τη συντήρηση του Μνημείου. Παράλληλα, η τροπολογία στο νομοσχέδιο, το οποίο θα κατατεθεί την επόμενη εβδομάδα στη Βουλή, προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως δύο ετών σε όσους προκαλούν ζημιές, γράφουν συνθήματα ή επιχειρούν να πραγματοποιήσουν διαδηλώσεις στον χώρο του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, το οποίο θεωρείται χώρος εθνικής σημασίας.
Η ανάρτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη
Όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός κατά την καθιερωμένη ανάρτηση της Κυριακής, «πρόκειται για μνημείο το οποίο δημιουργήθηκε για να τιμά τους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία. Που ανήκει στην ιστορική μνήμη, όπως τη συμβολίζει η Προεδρική Φρουρά. Ένα μνημείο ανοιχτό σε όλους τους Έλληνες. Αλλά και σε κάθε επισκέπτη που θέλει να το θαυμάσει. Αυτόν τον γνωστό χαρακτήρα που είχε πάντα ο Άγνωστος Στρατιώτης οφείλουμε να διατηρήσουμε. Και το κάνουμε».
Παράλληλα, αφορμή της αναφοράς στο ιστορικό μνημείο την παρούσα χρονική στιγμή στάθηκε η απεργία πείνας του Πάνου Ρούτσι, πατέρα του Ντένις Ρούτσι, ο οποίος σκοτώθηκε στο σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών τον Φεβρουάριο του 2023. Στην ανάρτησή του ο κ. Μητσοτάκης ανέφερε: «Πράγματι, για μερικές μέρες το κέντρο της πρωτεύουσας αναστατώθηκε. Τώρα όμως, εγείρεται ένα εύλογο ερώτημα: μπορεί ένα ιστορικό μνημείο όπως του Αγνώστου Στρατιώτη να γίνεται πεδίο εκδηλώσεων άσχετων με την αποστολή του; Η δική μου απάντηση είναι όχι. Πολύ περισσότερο, όταν όλοι οι πολίτες μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα σε χιλιάδες άλλους χώρους με συγκεντρώσεις ή διαδηλώσεις».
Η συνάντηση Μητσοτάκη – Τασούλα
Το θέμα τέθηκε και στη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον ΠτΔ Κωνσταντίνο Τασούλα, τη Δευτέρα 13 Οκτωβρίου. Όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός: «Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη έχει ένα πολύ μεγάλο συμβολικό βάρος. Και νομίζω ότι όλοι πρέπει να συμφωνούμε ότι χρήζει μιας ξεχωριστής προστασίας. Οφείλουμε να αναδείξουμε και να προστατεύσουμε αυτό το μνημείο και κυρίως να διαφυλάξουμε τον πραγματικό του χαρακτήρα».
Από τη μεριά του ο ΠτΔ δήλωσε πως το μνημείο συμβολίζει «τους αγώνες του έθνους, τους απελευθερωτικούς και τους αμυντικούς, τις πιο φονικές μάχες». Δήλωσε πως όλοι πρέπει «να αντιληφθούμε ότι εκπροσωπεί τον Άγνωστο Στρατιώτη, μακριά από την επικαιρότητα, γιατί πάντα θα υπάρχει μια επικαιρότητα, η οποία θα επηρεάζει τη σκέψη μας».
Ωστόσο, ζήτησε να δοθεί χρόνος στον διάλογο και να απομακρυνθεί το αίτημα από την πολιτική επικαιρότητα, εννοώντας το εύθραυστο ζήτημα των Τεμπών. «Ήθελα να σας παρακαλέσω να δώσετε χρόνο στο διάλογο και κυρίως να γίνει μια προσπάθεια αυτός ο διάλογος να γίνει όσο γίνεται μακρύτερα από την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα. Όσο πιο αντικειμενικά το βλέπουμε, τόσο πιο ξεκάθαρο θα είναι το πώς όλοι μας θέλουμε να είναι αυτό το μνημείο».
Η ιστορία του μνημείου
Η πρωτοβουλία για την ανέγερση ενός εθνικού μνημείου για τον «Άγνωστο Στρατιώτη» στην Αθήνα έρχεται από τον υπουργό Στρατιωτικών, Θεόδωρο Πάγκαλο, στις αρχές του 1926. Η προκήρυξη του διαγωνισμού διαγωνισμού δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 28ης Φεβρουαρίου 1926 κι έφερε την υπογραφή του υφυπουργού Στρατιωτικών, Κωνσταντίνου Νίδερ.
Τον διαγωνισμό κέρδισε στις 9 Οκτωβρίου ο αρχιτέκτονας Εμμανουήλ Λαζαρίδης, ο οποίος υπέβαλε τη μελέτη του με το ψευδώνυμο ΣΚΡΑ, ενώ την υλοποίηση του έργου ανέλαβε ο γλύπτης Φωκίων Ρωκ. Τα σχέδια της πρότασης επικυρώθηκαν το 1930 με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, μετά από πολλές διαβουλεύσεις, διχογνωμίες και αντιδράσεις. Η επιτροπή εγκρίσεως χαρακτήρισε την απεικόνιση του έργου «ταιριαστή», επειδή προσδίδει ηρεμία και απλότητα.
Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 25 Μαρτίου 1932, σε πανηγυρική ατμόσφαιρα και με μεγάλη επισημότητα, ενώ συμμετείχαν εγχώριες και ξένες αντιπροσωπείες. Στην συνέχεια ακολούθησε παρέλαση της φρουράς του μνημείου και εορταστικές εκδηλώσεις όλη την ημέρα σ’ όλη την Αθήνα. Τότε μάλιστα μεταφέρθηκε και φως από το μοναστήρι της Αγίας Λαύρας για την αφή της ακοίμητης καντήλας που βρίσκεται στο μέσο του κενοταφίου. Το μνημείο χτίστηκε για να τιμήσει αποκλειστικά και μόνο τους πεσόντες στρατιωτικούς των τακτικών ενόπλων δυνάμεων, που σκοτώθηκαν υπέρ της Πατρίδας υπακούοντας σε διαταγές των ανωτέρων τους.
Το γλυπτό
Το ταφικό μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται ανάμεσα σε δύο μνημειακές κλίμακες, που συνδέουν το χώρο του μνημείου με την πρόσοψη των Παλαιών Ανακτόρων (σημερινής Βουλής), ενώ στον τοίχο που έχει δημιουργηθεί πίσω από τον τάφο υπάρχει ανάγλυφη παράσταση γυμνού οπλίτη με κράνος και ασπίδα, σε ύπτια στάση. Αριστερά και δεξιά τής παράστασης έχουν χαραχθεί αντίστοιχα οι φράσεις από τον Επιτάφιο του Περικλέους «μία κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών» και «ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος».
Στον τοίχο που περιβάλλει και από τις τρεις πλευρές το μνημείο είναι στερεωμένες κατά διαστήματα ορειχάλκινες ασπίδες, ενώ στους πελεκημένους πωρόλιθους του τοίχου είναι χαραγμένα κατά ενότητες τα ονόματα των τόπων, στους οποίους έχουν διεξαχθεί οι ενδοξότερες και φονικότερες μάχες των αμυντικών και απελευθερωτικών πολέμων του Ελληνισμού. Προ του μνημείου καίει ακοίμητο καντήλι, το φως του οποίου μεταφέρθηκε από την Αγία Λαύρα κατά την ημέρα των αποκαλυπτηρίων του.
Ποιοι φρουρούν το μνημείο
Την τιμητική φρούρηση του μνημείου ανέλαβε ο ευζωνικός λόχος της «Φρουράς του Προέδρου της Δημοκρατίας», ο οποίος μετονομάστηκε σε «Φρουρά του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου», όνομα το οποίο διατήρησε έως τη μεταπολίτευση του 1935. Μετά την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β’, ο λόχος μετονομάστηκε σε «Βασιλική Φρουρά». Η ονομασία αυτή παρέμεινε σχεδόν μέχρι το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας του 1967. Μετά την πολιτική αλλαγή («Μεταπολίτευση») του 1974 επικράτησε επίσημα το όνομα «Προεδρική Φρουρά».
Την δεκαετία του 1950 την τιμητική φύλαξη του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου εκτός της τότε βασιλικής φρουράς των ευζώνων, εκ περιτροπής ανελάμβαναν και οι τρεις κλάδοι των Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατός, Ναυτικό και Αεροπορία. Από το Στρατό τη τιμητική φύλαξη του Μνημείου είχε αναλάβει και το σχετικά νεοσύστατο όπλο των Διαβιβάσεων με τμήμα από το Κέντρο Διαβιβάσεων του Χαϊδαρίου.
Η πολιτική αντιπαράθεση
Κυβέρνηση
Μαρινάκης: «Υπάρχουν δεκάδες, εκατοντάδες μέρη, μόνο στην Αττική, στο κέντρο των Αθηνών, υπάρχουν χιλιάδες, και μην πω και παραπάνω, μέρη σε όλη την Ελλάδα, που μπορεί, σύμφωνα με τα όσα προβλέπει ο νόμος και οι διατάξεις για τις πορείες, να διαδηλώσει ο ελληνικός λαός, να διαδηλώσουν οι πολίτες. Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη είναι προορισμένο για έναν και μόνο σκοπό: Για να τιμούμε σιωπηρά ως κοινωνία εκείνους οι οποίοι έχασαν τη ζωή τους, για να είμαστε σήμερα ελεύθεροι. Μία θυσία που ελάχιστοι μπορούν να τη διανοηθούν.
Ελάχιστοι μπορούν να μπουν στο μυαλό των ανθρώπων αυτών που έχασαν τη ζωή τους, για να είμαστε σήμερα εδώ. Δεν είναι προορισμένο για κανέναν άλλο σκοπό, για καμία διαδήλωση, για καμία διαμαρτυρία. (…) Όποιος θέλει μπορεί να εκφράσει τις αντιρρήσεις του, να γίνουν οι πορείες όπως προβλέπει ο νόμος, χωρίς καταχρηστικές λογικές. Όλα αυτά είναι διασφαλισμένα. Κανείς δεν τα αμφισβητεί. Όμως, δεν μπορούμε να βάζουμε στη συζήτηση το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη».
Κωστής Χατζηδάκης: Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης σε ανάρτησή του έθεσε το ερώτημα: «Είναι τα μνημεία, όπως αυτό του Αγνώστου Στρατιώτη, τόπος για κάθε είδους διαμαρτυρία; Η απάντηση για εμάς είναι ξεκάθαρη και είναι όχι! Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη δημιουργήθηκε για να τιμούμε τη μνήμη όλων των ηρώων μας που θυσιάστηκαν για την πατρίδα και την ελευθερία μας. Κι όχι για να φιλοξενεί κάθε λογής διαμαρτυρίες». Και πρόσθεσε: «Όποιος θέλει να διαμαρτύρεται στο κέντρο της πόλης έχει στη διάθεσή του όλο το υπόλοιπο κέντρο της Πρωτεύουσας για να το κάνει, με βάση τις προβλέψεις του Συντάγματος και των νόμων, αλλά και όλη την υπόλοιπη Πλατεία Συντάγματος! Πρέπει ντε και καλά οι διαμαρτυρίες να διοργανώνονται πάνω στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη;».
ΠΑΣΟΚ
Νίκος Ανδρουλάκης: «Ο στρατός, οι ένοπλες Δυνάμεις έχουν ένα ρόλο να προστατεύουν τον ελληνικό λαό και τα σύνορα της χώρας. Αυτός είναι ο ρόλος των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν είναι ούτε για να αντικαταστήσουν το ρόλο της αστυνομίας, ούτε για να γίνονται επικοινωνιακό παιχνίδι στα χέρια του πρωθυπουργού».
Κώστας Τσουκαλάς: «Τα εθνικά μνημεία είναι ζωτικά σύμβολα των κοινωνιών, που ανήκουν σε όλον τον λαό και είναι για να ενώνουν, όχι για να διχάζουν όπως η κυβέρνηση προσπαθεί.
Τι θέλει να πετύχει με την υπαγωγή στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας; Τι θέλει να μας πει; Ότι αν ήταν το Υπουργείο Άμυνας, θα είχε συλλάβει τον κ. Ρούτσι; Ότι ο κ. Ρούτσι προσέβαλε τα μνημεία;
Είναι απαράδεκτες οποιουδήποτε είδους τέτοιες παρεμβάσεις», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.
ΣΥΡΙΖΑ
«Το σημερινό κυριακάτικο μήνυμα και η αναφορά του κ. Μητσοτάκη, ότι στο μέλλον κανένας Πάνος Ρούτσι δεν μπορεί να διεκδικήσει το δίκιο του στην πλατεία η οποία φέρει το όνομά της από εξέγερση των Ελλήνων και την κατάκτηση του Συντάγματός μας, είναι μνημείο κυνισμού – αυταρχισμού και ο ορισμός της απουσίας ενσυναίσθησης. Η αναφορά του είναι απάνθρωπη και κτηνώδης.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι δεν υπάρχει ένας άνθρωπος στο επιτελείο του να τον προστατεύσει από τέτοιες αναρτήσεις, που κάθε πατέρας θα ντρεπόταν να κάνει. Αντί να κάνει αυτοκριτική για τη σιωπή του και να ζητήσει συγνώμη από τον τραγικό πατέρα που έπρεπε να κάνει απεργία πείνας 23 ημερών για το αυτονόητο, κάνει επίδειξη ακροδεξιάς ρητορικής. Ντροπή του!
Η εμπλοκή του στρατού πάνω από την πλατεία Συντάγματος και κάτω από την Βουλή των Ελλήνων είναι απαράδεκτη. Το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη ανήκει στον λαό, στους ανώνυμους αγωνιστές των πολέμων, αλλά και των αγωνιστών για δημοκρατία, ισονομία και δικαιοσύνη. Η προαναγγελθείσα νομοθέτηση συνιστά ευθεία βολή στη δημοκρατία από μια κυβέρνηση που έχει χάσει κάθε λαϊκό έρεισμα, κάθε νομιμοποίηση.
Να πόσο χαμηλά μπορεί να φτάσει ένας πρωθυπουργός που απεγνωσμένα προσπαθεί να κάνει damage control.
Να πόσο φοβάται την κοινωνία και την ειρηνική διαμαρτυρία ο κ. Μητσοτάκης. Να πόσο επικίνδυνή είναι αυτή η καθεστωτική δεξιά.
Να γιατί πρέπει να φύγει το συντομότερο δυνατό. Δεν θέλουμε να σχολιάσουμε κάτι άλλο από αυτό το κυριακάτικο μήνυμα», ανακοίνωσε το Γραφείο Τύπου.
ΚΚΕ
«Το πραγματικό πρόβλημα της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού δεν είναι η δήθεν διαφύλαξη του χαρακτήρα του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη. Το πρόβλημά τους είναι η λαϊκή διαμαρτυρία και κινητοποίηση, όπως εκφράστηκε και πρόσφατα με αφορμή την απεργία πείνας του Π. Ρούτσι και τη συμπαράσταση στο δίκαιο αίτημά του.
Η εμπλοκή του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, δηλαδή των ενόπλων δυνάμεων, δημιουργεί σοβαρά ερωτηματικά για την αρμοδιότητα που αναλαμβάνουν απέναντι σε λαϊκές κινητοποιήσεις με πρόσχημα την προστασία του Μνημείου, την λειτουργία του οποίου ποτέ δεν εμπόδισε και πολύ περισσότερο προσέβαλε η γνήσια λαϊκή έκφραση και πρωτοβουλία.
Προσβολή για το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη είναι η εργαλειοποίησή του από την κυβέρνηση με στόχο την καταστολή και τον περιορισμό των κινητοποιήσεων», έγραψε το Γραφείο Τύπου της ΚΕ.
Ελληνική Λύση
«Όταν ένας πρωθυπουργός κάνει τον ελληνικό στρατό καθαρίστρια και συντηρητή του Αγνώστου Στρατιώτου, ενώ η δουλειά του ελληνικού στρατού είναι να φυλάει τα σύνορα, και οι αξιωματικοί μας αντί να είναι καλά αμειβόμενοι πεινούν και κάνουν πορείες, τότε ο πρωθυπουργός δεν είναι ανίκανος, είναι επικίνδυνος», ήταν η δήλωση του προέδρου, Κυριάκου Βελόπουλου.
Πλεύση Ελευθερίας
Σε ανακοίνωσή της η πρόεδρος του κόμματος και συνήγορος του Πάνου Ρούτσι, Ζωή Κωνσταντοπούλου, έγραψε μεταξύ άλλων: «’’Αναστατώθηκε’’, μας λέει, ο Πρωθυπουργός, από την επί 23 ημέρες διαμαρτυρία και απεργία πείνας του Πάνου Ρούτσι, που σε τίποτε δεν πείραξε το Μνημείο, αλλά συγκίνησε κι ενεργοποίησε ολόκληρη την κοινωνία, σε μια ειρηνική, τρυφερή και αποφασιστική κινητοποίηση αυτοδιακινδύνευσης για τη διεκδίκηση Δικαιοσύνης, και τιμής στο νεκρό παιδί του.
Κάποιος να πει στον Πρωθυπουργό ότι το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη δεν έχει να κάνει με κανένα Υπουργείο. Δεν έχει να κάνει με όπλα κι εξουσίες, αλλά με φρόνημα, συναίσθημα, συνείδηση και μνήμη. Οι άνθρωποι που θυσιάστηκαν υπερασπιζόμενοι την πατρίδα μας δεν ήταν Υπουργοί, Πρωθυπουργοί ή εντεταλμένοι κυβερνητικοί. Άνθρωποι απλοί ήταν, οι παππούδες, οι γιαγιάδες, οι πρόγονοί μας, που όταν χρειάστηκε, πήγαν ξυπόλυτοι να πολεμήσουν και αψήφησαν τα άρματα και τα όπλα των αντιπάλων.
Είχαν ψυχή και ανθρωπιά. Αυτό που έχει ο Πάνος Ρούτσι. Αυτό που λείπει από τον Κ. Μητσοτάκη.
Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων, των θυμάτων, της Δικαιοσύνης, είναι πράξη απόλυτα συμβατή με το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Η υπεράσπιση της Μνήμης έναντι της Λήθης. Η υπεράσπιση της Δικαιοσύνης και της Αλήθειας έναντι της Συγκάλυψης».
Νέα Αριστερά
«Ντροπή!
Κύριε Μητσοτάκη απαντήστε: Θα βάλετε τον Στρατό να φυλάει δημόσιο χώρο στο πιο κεντρικό σημείο της Αθήνας;
Θα βάλετε τον Στρατό να φυλάει τον ιστορικότερο και σημαντικότερο χώρο λαϊκής κινητοποίησης και διεκδίκησης της χώρας;
Ο επίσημος εκπρόσωπος του πιο ακραίου Τραμπισμού στην Ευρώπη έχει πλέον ονοματεπώνυμο: Κυριάκος Μητσοτάκης.
Η απάντηση είναι μία και είναι σαφής: Ούτε να το σκέφτεστε!», έγραψε σε ανάρτησή του ο πρόεδρος Αλέξης Χαρίτσης.
Νίκη
Σε τηλεοπτική εκπομπή ο αντιπρόεδρος της ΝΙΚΗΣ, Γεώργιος Ρούντας, σημείωσε πως μία τέτοια κίνηση αποτελεί «ντροπή» για τις Ένοπλες Δυνάμεις σε μία εποχή που απαξιώνονται περισσότερο. Επίσης, υποστήριξε το δικαίωμα αυτοδιάθεσης ενός πατέρα, αλλά και διαμαρτυρίας με την απεργία πείνας, ενώ διαχώρισε το δικαίωμα της διαμαρτυρίας ενός πατέρα από το δικαίωμα του συναθροίζεστε. Παράλληλα, σημείωσε τη σημασία του προτύπου που συμβολίζει το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.
