Η Άνγκελα Μέρκελ, η «σιδηρά κυρία» της Γερμανίας που κυβέρνησε την Ευρώπη για 16 ολόκληρα χρόνια, επιστρέφει στο προσκήνιο με τα απομνημονεύματά της, φέροντας μαζί της το αίσθημα μιας ηγεσίας που διχάζει. Με τίτλο «Ελευθερία», το βιβλίο της παρουσιάζει μια ηγέτιδα που αρνείται να αναγνωρίσει τα λάθη της και προτιμά να αποδίδει τις ευθύνες της σε άλλους ή σε περιστάσεις.
Εξάρτηση από τη Ρωσία: Απόφαση ή αφέλεια;
Η πρώην καγκελάριος επιμένει ότι η επιλογή της να προωθήσει τους αγωγούς Nord Stream ήταν αναγκαία. Το γεγονός ότι αυτοί οι αγωγοί έκαναν τη Γερμανία υπερβολικά εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο –όπως φάνηκε τραγικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία– υποβαθμίζεται σε ζήτημα που «κληρονόμησε» από τον προκάτοχό της, Γκέρχαρντ Σρέντερ. Η Μέρκελ δικαιολογεί την επιλογή της λέγοντας ότι οι Γερμανοί δεν θα αποδέχονταν πιο ακριβά καύσιμα. Ηγεσία όμως σημαίνει να λαμβάνεις δύσκολες αποφάσεις, όχι να υποκύπτεις στις εύκολες λύσεις.
Αντί να παραδεχτεί την ελλιπή στρατηγική της, προσπαθεί να αποσείσει τις ευθύνες με αναφορές στη Φουκουσίμα και την πυρηνική ενέργεια, ισχυριζόμενη ότι το φυσικό αέριο ήταν η μοναδική επιλογή. Ωστόσο, το αποτέλεσμα ήταν η Ευρώπη να βρεθεί εξαρτημένη από έναν επικίνδυνο γείτονα, και η ενεργειακή ασφάλεια να θυσιαστεί στο βωμό του βραχυπρόθεσμου οικονομικού οφέλους.
Η «ηρωική» μεταναστευτική πολιτική και η άνοδος της ακροδεξιάς
Η απόφασή της να ανοίξει τα σύνορα της Γερμανίας σε εκατομμύρια πρόσφυγες το 2015 ήταν μεν ανθρώπινη, αλλά πολιτικά ανερμάτιστη. Η εμβληματική της φράση «θα τα καταφέρουμε» (Wir schaffen das) αποδείχθηκε ουτοπική, καθώς η Γερμανία και η Ευρώπη παραμένουν ακόμη διχασμένες από τις συνέπειες αυτής της απόφασης.
Η ίδια επιμένει ότι δεν καταλαβαίνει πώς μια φωτογραφία της με έναν Σύρο πρόσφυγα μπορούσε να παρακινήσει μαζικές μεταναστευτικές ροές. Πρόκειται για πολιτική αφέλεια ή για ηθελημένη άγνοια; Η άνοδος της ακροδεξιάς στη Γερμανία, με την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) να κερδίζει έδαφος, συνδέεται άμεσα με την πολωτική της πολιτική. Παρόλα αυτά, η Μέρκελ παραδίδει μαθήματα στα δημοκρατικά κόμματα, κατηγορώντας τα για την αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν την AfD.
Πούτιν: Ο «άνθρωπος με τον σκύλο»
Η πιο καυστική κριτική στα απομνημονεύματά της κατευθύνεται προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον οποίο περιγράφει ως έναν άνθρωπο που ζει σε διαρκή καχυποψία. Παρόλα αυτά, η Μέρκελ υπερασπίζεται τη διατήρηση εμπορικών δεσμών με τη Ρωσία, ακόμα και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Η υποκρισία αυτής της στάσης, σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη εξάρτηση από το ρωσικό αέριο, δείχνει την ασυνέπεια της εξωτερικής της πολιτικής.
Η αντίθεσή της στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008, για την οποία υπερηφανεύεται, δείχνει επίσης ότι προτίμησε τη βραχυπρόθεσμη σταθερότητα έναντι της στρατηγικής αποτροπής. Η εισβολή του 2022 απέδειξε πως η τακτική της ήταν εσφαλμένη και άφησε το έδαφος ανοιχτό για τη ρωσική επιθετικότητα.
Ηγεσία χωρίς λογοδοσία
Η Μέρκελ παρουσιάζεται ως μια πολιτικός που έδρασε πάντα με βάση το «όραμά της για την Ευρώπη», αλλά το όραμα αυτό έφερε εξάρτηση, διχασμό και πολιτικές κρίσεις. Η απουσία της αυτοκριτικής στα απομνημονεύματά της είναι αποκαλυπτική: πρόκειται για μια αμετανόητη ηγέτιδα, που εξακολουθεί να προβάλλει τις αποφάσεις της ως αναπόφευκτες και τους επικριτές της ως ανίδεους.
Η κληρονομιά της Άνγκελα Μέρκελ μπορεί να περιγραφεί με μία λέξη: σύνθετη. Και όμως, η ίδια επιμένει να την παρουσιάζει ως αψεγάδιαστη. Ένα αληθινό δείγμα αμετανόητης πολιτικής ηγεσίας.
