Η Ευρώπη ζει έναν από τους πιο ακραίους καύσωνες των τελευταίων ετών, με τις θερμοκρασίες να ξεπερνούν τους 40°C σε πολλές χώρες. Η Ισπανία και η Πορτογαλία δοκιμάζονται ιδιαίτερα, με το θερμόμετρο να φτάνει έως και τους 46°C, ενώ η Ιταλία, η Γερμανία και η Βρετανία βιώνουν επίσης έντονα κύματα ζέστης.
Πίσω από αυτό το ακραίο φαινόμενο κρύβεται ο λεγόμενος «θερμικός θόλος» (heat dome). Πρόκειται για μια περιοχή υψηλής πίεσης που παραμένει «καρφωμένη» πάνω από μια χώρα ή περιοχή για ημέρες ή εβδομάδες, παγιδεύοντας τον ζεστό αέρα όπως το καπάκι μιας κατσαρόλας. Έτσι, η θερμότητα αυξάνεται συνεχώς, ξηραίνοντας το έδαφος και ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο τη θερμοκρασία.
Οι επιστήμονες αποκαλούν το heat dome «σιωπηλό δολοφόνο», καθώς αυξάνει δραματικά τους θανάτους, ειδικά μεταξύ των ηλικιωμένων, των μικρών παιδιών – των οποίων το σώμα υπερθερμαίνεται γρηγορότερα – και των εγκύων, όπου αυξάνεται ο κίνδυνος πρόωρου τοκετού. Παράλληλα, το φαινόμενο εντείνει τις συνθήκες ξηρασίας και πυρκαγιών, με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Σύμφωνα με ανάλυση του BBC, οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η καύση ορυκτών καυσίμων και η αποψίλωση των δασών, απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου που παγιδεύουν σαν «κουβέρτα» τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα, επιδεινώνοντας το φαινόμενο. Ακόμα και μια μικρή άνοδος στη μέση θερμοκρασία της Γης μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών, σημειώνει η ανάλυση.
Σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, θερμοκρασίες-ρεκόρ, υγειονομικές προειδοποιήσεις και αυξημένος κίνδυνος πυρκαγιών επαναφέρουν με δραματικό τρόπο τη συζήτηση για την ανθεκτικότητα των υποδομών αλλά και την ανάγκη άμεσων μέτρων προστασίας του πληθυσμού.
Όπως εξηγεί ο Διευθυντής της ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς:
«Τα τελευταία χρόνια, κυρίως τους θερινούς μήνες, ακούμε όλο και συχνότερα τον όρο #θερμικός_θόλος στα μέσα ενημέρωσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Η φράση αυτή, που προέρχεται από τον αγγλικό όρο #heat_dome, έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής, όχι απαραίτητα επειδή περιγράφει ένα καινούργιο φαινόμενο, αλλά επειδή λειτουργεί ως ελκυστικός τίτλος για τον αναγνώστη ή τον τηλεθεατή. Ωστόσο, πίσω από τη «μόδα» του όρου, υπάρχει μια πραγματική μετεωρολογική κατάσταση, την οποία γνωρίζουμε εδώ και δεκαετίες.
Ο θερμικός θόλος είναι μια κατάσταση στην οποία ένα ισχυρό και στάσιμο βαρομετρικό υψηλό εγκλωβίζει θερμές αέριες μάζες κοντά στην επιφάνεια της Γης, λειτουργώντας σαν καπάκι. Η ατμόσφαιρα σε τέτοιες περιπτώσεις δεν κυκλοφορεί επαρκώς, και η ζέστη παγιδεύεται στις χαμηλότερες στιβάδες, χωρίς να διαφεύγει. Έτσι, παρατηρείται συνεχής άνοδος της θερμοκρασίας, ιδίως όταν υπάρχει και η παράλληλη μεταφορά θερμών αερίων μαζών από περιοχές όπως η Βόρεια Αφρική προς την Ευρώπη.
Οι θερμοκρασίες σήμερα αλλά και το επόμενο τριήμερο στη δυτική Ευρώπη θα φτάνουν τους 36 με 39 βαθμούς, με αυξημένη υγρασία και απουσία ισχυρού πεδίου ανέμων.
Αυτό το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Στην Ελλάδα και σε άλλες μεσογειακές χώρες, η παρουσία σταθερών αντικυκλώνων το καλοκαίρι είναι ένα απόλυτα φυσιολογικό και επαναλαμβανόμενο γεγονός. Οι παλιοί μετεωρολόγοι και γεωργοί γνώριζαν καλά τις επιδράσεις αυτής της στασιμότητας, χωρίς όμως να χρησιμοποιούν τον όρο «θερμικός θόλος».
Παλαιότερα, μιλούσαμε απλώς για ισχυρά αντικυκλωνικά πεδία ή περίοδους καύσωνα λόγω εισβολής θερμών αερίων μαζών από την Αφρική. Η έντονη χρήση του όρου σήμερα οφείλεται κυρίως στην επιθυμία των μέσων να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του κοινού με έναν καινούργιο και πιο δραματικό όρο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διευκρινίζεται ότι το φαινόμενο δεν είναι νέο και ίσως αυτό που έχει αλλάξει είναι η ένταση και η διάρκεια τέτοιων επεισοδίων τα οποία περιγράφουμε δημόσια.
Συμπερασματικά, ο θερμικός θόλος είναι ένα παλιό, γνωστό μετεωρολογικό φαινόμενο που σήμερα επαναπροσδιορίζεται επικοινωνιακά. Αν και δεν αποτελεί νέο φαινόμενο, η κατανόηση του ρόλου του στην αύξηση των θερμοκρασιών είναι χρήσιμη, ιδιαίτερα καθώς οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών γίνονται ολοένα και πιο έντονες».
Σε κόκκινο συναγερμό το Παρίσι πρώτη φορά μετά από πέντε χρόνια
Ο καύσωνας που πλήττει τη Γαλλία θα φτάσει σήμερα στην κορύφωσή του, ενώ η θερμοκρασία στην Πορτογαλία και την Ισπανία αναμένεται να σημειώσει μικρή πτώση, καθώς η νότια Ευρώπη επηρεάζεται από ένα κύμα ζέστης που συνήθως δεν παρατηρείται τόσο νωρίς το καλοκαίρι. Το Παρίσι έχει τεθεί σήμερα σε κόκκινο συναγερμό – τον πιο υψηλό. Η προηγούμενη φορά που είχε κηρυχθεί ο ύψιστος συναγερμός στη γαλλική πρωτεύουσα ήταν πριν πέντε χρόνια, από τις 7 ως τις 12 Αυγούστου του 2020.
Λόγω των ακραίων θερμοκρασιών έχουν επιβληθεί αυστηροί περιορισμοί στην κίνηση των αυτοκινήτων, ενώ η κορυφή του Πύργου του Άιφελ θα παραμείνει κλειστή για τους τουρίστες ως την Τετάρτη. Συνολικά 16 από τα 96 γαλλικά μητροπολιτικά διαμερίσματα, δηλαδή οι περιοχές που συνορεύουν με την πρωτεύουσα και άλλες που βρίσκονται κυρίως νοτιοδυτικά της πόλης, βρίσκονται σε κόκκινο συναγερμό την Τρίτη, με τη θερμοκρασία να αναμένεται να φτάσει ως τους 41° Κελσίου.
Ο κόκκινος συναγερμός για καύσωνα είναι το υψηλότερο επίπεδο υγειονομικού συναγερμού στη Γαλλία (μετά το κίτρινο και το πορτοκαλί) και επιτρέπει στις αρχές να ενεργήσουν και να περιορίσουν ορισμένες δραστηριότητες. Αντιστοιχεί σε έναν ακραίο καύσωνα, σπάνιο για τη διάρκειά του, την έντασή του, το γεωγραφικό εύρος του, ο οποίος έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του συνόλου του πληθυσμού.
Γενική σύσταση προς όλους: «μην βγαίνετε έξω τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας (11:00 με 14:00) και προσπαθήστε να βρίσκεστε σε ένα δροσερό ή κλιματιζόμενο περιβάλλον δύο με τρεις ώρες την ημέρα». Αφού βίωσε χθες την πιο ζεστή νύχτα και μέρα που έχει καταγραφεί ποτέ για τον μήνα Ιούνιο, η Γαλλία θα πρέπει να αναμένει «την κορύφωση αυτού του επεισοδίου» με πολύ υψηλές θερμοκρασίες την Τρίτη, προειδοποίησε ο Αντριέν Βαρνάν, μετεωρολόγος της Météo-France.
Περίπου 1.350 δημόσια σχολεία, σε σύνολο 45.000, αναμένεται να αναστείλουν μερικώς ή πλήρως τη λειτουργία τους σήμερα, διπλάσιος αριθμός σε σχέση με χθες, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Παιδείας. Αυτό το 50ο κύμα καύσωνα που καταγράφεται από το 1947, το 33ο του 20ου αιώνα, αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή, η οποία αυξάνει την ένταση και τη συχνότητα των καυσώνων.
Μικρή πτώση σε Ισπανία και Πορτογαλία
Στο μεταξύ στην Πορτογαλία παρατηρείται σήμερα μικρή πτώση της θερμοκρασίας: έπειτα από δύο ημέρες κόκκινου συναγερμού σε αρκετές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Λισαβόνας, ο συναγερμός υποβαθμίστηκε σε πορτοκαλί επίπεδο και αφορά μόνο οκτώ περιοχές που βρίσκονται πιο μακριά από τις ακτές.
Ωστόσο η θερμοκρασία θα πλησιάσει τους 40° Κελσίου στο Καστέλο Μπράνκο, στην κεντρική Πορτογαλία, στη Μπέζα και την Εβόρα, στα νότια, ενώ στη Λισαβόνα αναμένεται να φτάσει τους 34° Κελσίου. Η Πορτογαλία κατέγραψε νέο ρεκόρ θερμοκρασίας για τον Ιούνιο, φτάνοντας τους 46,6° Κελσίου την Κυριακή στη Μόρα, περίπου 100 χιλιόμετρα ανατολικά της Λισαβόνας, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε σήμερα η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία.
Το προηγούμενο ρεκόρ, 44,9° Κελσίου, είχε καταγραφεί στις 17 Ιουνίου 2017 στο Αλκάσερ ντο Σαλ, στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας, υπενθύμισε το το πορτογαλικό Ινστιτούτο Θάλασσας και Ατμόσφαιρας (IPMA). Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, το 37% των μετεωρολογικών σταθμών κατέγραψε την Κυριακή θερμοκρασίες πάνω από 40° Κελσίου.
Η χώρα, που πλήττεται από ισχυρό κύμα καύσωνα που σαρώνει την Ευρώπη, βίωσε το Σαββατοκύριακο «πολύ υψηλές» θερμοκρασίες, με πολλούς σταθμούς να καταγράφουν θερμοκρασίες που ξεπέρασαν προηγούμενα ιστορικά ρεκόρ. Πολλές περιοχές, ανάμεσά τους και η Λισαβόνα, τέθηκαν σε κόκκινο συναγερμό την Κυριακή και τη Δευτέρα εξαιτίας του κύματος καύσωνα.
Και στην Ισπανία, όπου η θερμοκρασία έφτασε τους 46° Κελσίου το Σάββατο, ρεκόρ για τον Ιούνιο, αναμένεται μικρή πτώση της θερμοκρασίας σε ορισμένες περιοχές της χώρας, σύμφωνα με την εθνική μετεωρολογική υπηρεσία (AEMET). Παρά ταύτα στα κεντρικά και νότια της χώρας η θερμοκρασία θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα και σε κάποιες περιοχές, όπως η Σεβίλλη θα ξεπεράσει τους 40° Κελσίου.
Οι ισπανικές αρχές ερευνούν τον θάνατο το Σαββατοκύριακο μιας εργαζόμενης στις υπηρεσίες καθαριότητας της Βαρκελώνης, ο οποίος πιθανόν να προκλήθηκε από τον καύσωνα που πλήττει τη χώρα, ανακοίνωσε αργά χθες το βράδυ το δημοτικό συμβούλιο της ισπανικής πόλης. Η γυναίκα, η οποία εργαζόταν ως οδοκαθαρίστρια στην Παλιά Πόλη της Βαρκελώνης το απόγευμα του Σαββάτου, πέθανε στο σπίτι της αργότερα μέσα στην ημέρα, δήλωσε η αδελφή της στο τηλεοπτικό δίκτυο Antena 3.
Ιταλία: Καύσωνας και καταιγίδες από το λιώσιμο των πάγων
Η Ιταλία πλήττεται από ακραία καιρικά φαινόμενα εδώ και ημέρες. Από ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες έως σφοδρότατες βροχοπτώσεις και πλημμύρες από το ταχύτατο λιώσιμο των παγετώνων στα μεγαλύτερα υψόμετρα. Χθες Δευτέρα σημειώθηκαν ισχυρές καταιγίδες σε διάφορα μέρη στις Άλπεις, με πλημμύρες και κατολισθήσεις που απέκλεισαν την πόλη Κόνιε στη Βάλε ντ’Αόστα, ενώ στην Μπαρντονέκια στο Πεδεμόντιο η λάσπη κατέκλυσε την πόλη και 70χρονος έχασε τη ζωή του, όταν παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά.
Η σιδηροδρομική σύνδεση Μιλάνο-Παρίσι διακόπτεται για μέρες λόγω καταιγίδων που έπληξαν την Βαλ Μοριάν στις Γαλλικές Άλπεις. Οι υψηλές θερμοκρασίες ευθύνονται επίσης για τη θερμοπληξία που κόστισε τη ζωή σε άνδρα σε εργοτάξιο στη Μπολόνια. Για τη δημόσια ασφάλεια, περιφέρειες όπως το Λάτιο και η Λομβαρδία σταδιακά αποφασίζουν μέτρα για περιορισμό της υπαίθριας εργασίας στις πιο ζεστές ώρες της ημέρας, ενώ στη Γένοβα τα λεωφορεία θα είναι δωρεάν από νωρίς το πρωί για τους ηλικιωμένους άνω των 70 ετών.
Αγγλία: «Λιώνει» η άσφαλτος
Η Αγγλία βιώνει το πιο ζεστό 24ωρο του 2025, με τις θερμοκρασίες να ξεπερνούν τους 33°C σε περιοχές όπως το Κεντ και το Χίθροου, ενώ η Μετεωρολογική Υπηρεσία εξέδωσε κόκκινες προειδοποιήσεις για ακραία ζέστη στις νοτιοανατολικές περιοχές. Η Υπηρεσία Υγειονομικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKHSA) προειδοποιεί για αυξημένο κίνδυνο στην υγεία ευάλωτων ομάδων.
Οι δρόμοι σε τμήματα της Κεντρικής Αγγλίας έχουν ήδη αρχίσει να παρουσιάζουν προβλήματα, με τις τοπικές αρχές να ρίχνουν αλάτι στους δρόμους, για να προστατεύσουν την άσφαλτο λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι θερμοκρασίες ενδέχεται να αγγίξουν ή και να ξεπεράσουν τους 36°C τις επόμενες ώρες, προκαλώντας φόβους για επανάληψη των συνθηκών που έφεραν τον ιστορικό καύσωνα του 2022, όταν το θερμόμετρο είχε φτάσει τους 40°C.
