Το φυσιολογικό άγχος είναι ένα σήμα για ετοιμότητα, προειδοποιεί για επικείμενο κίνδυνο και καθιστά το άτομο ικανό να πάρει μέτρα ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή. Έτσι, εξασφαλίζοντας το άτομο την εγρήγορση, διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα σε αυτό και το περιβάλλον. Το παθολογικό άγχος, που αποτελεί αντικείμενο ιατρικής ευθύνης, είναι το λεγόμενο παθολογικό ή κλινικό άγχος. Πρόκειται για ένα διάχυτο, πολύ δυσάρεστο και συχνά ασαφές αίσθημα ανησυχίας, που συνοδεύεται από μία ή περισσότερες σωματικές αισθήσεις (για παράδειγμα, αίσθημα παλμών, σφίξιμο στο στήθος, εφίδρωση, κεφαλαλγία κ.λπ.).
Οι πανελλαδικές εξετάσεις είναι είναι ένα σημαντικό γεγονός της μαθητικής ζωής. Το άγχος για τις πανελλήνιες αφορά κυρίως τη διαδικασία της εξέτασης (Τι θέματα θα πέσουν; Θα είναι δύσκολα ή εύκολα; Θα τα βγάλω πέρα; Θα καταλάβω την ερώτηση; Θα θυμηθώ εκείνη την ώρα την απάντηση; Θα μείνω ψύχραιμος; Κι αν κολλήσει η σκέψη μου;). Αφορά όμως και την πιθανή αποτυχία (Κι αν δεν τα καταφέρω; Τόσος κόπος χαμένος; Πώς θα αντιδράσουν οι γονείς μου; Οι καθηγητές μου; Κι αν γίνω ρεζίλι στους συμμαθητές μου; Κι αν απογοητεύσω όσους πίστεψαν σε μένα; Τι θα αξίζω αν δεν τα καταφέρω; Θα αντέξω την αποτυχία; Τι θα κάνω μετά;).
Το άγχος για τις εξετάσεις οφείλεται στην ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι εξετάσεις και ειδικά οι πανελλήνιες εξετάσεις, για την κοινωνία, την οικογένεια αλλά και τον κάθε εξεταζόμενο μαθητή. Συχνά η οικογενειακή ζωή περιστρέφεται και οργανώνεται γύρω από το διάβασμα και την επιτυχία του μαθητή στις εξετάσεις. Γίνεται μια μεγάλη ‘επένδυση’ οικονομική και συναισθηματική από την οποία η οικογένεια περιμένει τη μέγιστη απόδοση.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι το άγχος μας επηρεάζει αρνητικά
Όταν το άγχος για τις εξετάσεις είναι πολύ έντονο μπορεί να επηρεάσει την προετοιμασία και το διάβασμα. Αντί να συγκεντρώνεται κανείς στην ύλη των εξετάσεων η σκέψη μονοπωλείται από όσα μπορεί να πάνε στραβά. Αλλά και κατά τη διάρκεια της εξέτασης το έντονο άγχος μπορεί να αναστείλει τη σκέψη και τη μνήμη και να δημιουργήσει πρόβλημα στην επίδοση. Μπορεί να επηρεαστεί η κριτική ικανότητα ή να ‘θολώσει το μυαλό’.
Προειδοποιητικά σημεία
- ευερεθιστότητα- έλλειψη υπομονής
- δυσκολίες συγκέντρωσης
- δυσκολίες στη μνήμη και στην ικανότητα για μάθηση
- έντονη ανησυχία για την απόδοση και τις εξετάσεις
- άγχος για μικροπράγματα
- εύκολα ξεσπάσματα σε κλάμα ή θυμό
- αίσθημα μοναξιάς, θλίψης, παρεξήγησης από τους άλλους
- αίσθημα κόπωσης
- διαταραγμένος ύπνος
- δυσπεψία, μειωμένη όρεξη για φαγητό
Η εξέλιξη των συμπτωμάτων
- Το σώμα είναι ο πρώτος στόχος του άγχους. Πόνος στο κεφάλι, στο στομάχι, την κοιλιά, στους μυς, συχνοουρία, τρεμούλα στα χέρια
- Ακολουθεί η συμπεριφορά και το συναίσθημα, με συμπτώματα πανικού, κοκκίνισμα, σύγχυση, κλάμα, διάσπαση της προσοχής, εφιάλτες, άσχημος ύπνος
- Κατόπιν οι αρνητικές σκέψεις, επικεντρώνοντας κυρίως στην αποτυχία και στο πόσο κακός είναι ο εαυτός, μειώνοντας παράλληλα την αυτοπεποίθηση του.
- Μπορεί να συμβεί «μπλοκάρισμα» της μνήμης από την στιγμή που ο μαθητής παίρνει τα θέματα των εξετάσεων στα χέρια του ακόμη κι αν η προετοιμασία του ήταν άριστη.
- Τέλος έρχεται η απόσυρση, όπου οι μαθητές ανήμποροι να αντέξουν το άγχος οδηγούνται σε πλήρη απόσυρση η οποία ερμηνεύεται από τους γονείς ως αδιαφορία.
Ομάδες συμπτωμάτων
Σωματικά συμπτώματα, όπως αίσθημα παλμών, αίσθημα πνιγμονής, τρόμος, ζάλη, κόπωση, δύσπνοια, πόνος στο στήθος, και άλλα σημεία εφίδρωσης από το αυτόνομο
Γνωσιακά συμπτώματα, όπως αρνητικές σκέψεις ή πεποιθήσεις ή γενικότερη γνωσιακή δυσλειτουργία, όπως έλλειψη προσοχής και πρόβλημα συγκέντρωσης.
Αποφυγή: τα άτομα που βιώνουν άγχος τείνουν να αποφεύγουν καταστάσεις ή ερεθίσματα που σχετίζονται με το άγχος. Για παράδειγμα, άτομα που πάσχουν από κρίσεις πανικού αποφεύγουν να απομακρυνθούν από το σπίτι τους ή αποφεύγουν καταστάσεις από τις οποίες δεν θα μπορούσαν να αποδράσουν ή η παροχή βοήθειας θα ήταν αδύνατη εάν ένιωθαν κρίση πανικού.
Τρόποι οργάνωσης και διαχείρισης του άγχους
Προγραμματίστε, Οργανώστε την ύλη σας, Μην αφήνετε την επανάληψη για την τελευταία στιγμή, Αποφύγετε να ξενυχτάτε πριν τις εξετάσεις,
Φροντίστε τον εαυτό σας, Φροντίστε τον ύπνο και τη διατροφή σας, Κάντε ευχάριστα διαλείμματα
Επίσης, Κάνε τις επαναλήψεις σου μαζί με φίλους, Δοκίμασε τις δυνάμεις σου μαζί με άλλους υποψηφίους, Συνάντησε άλλους συμμαθητές σου και κάνετε ερωτήσεις ο ένας στον άλλον.
Ακόμη, πάρε μια λευκή σελίδα χαρτί: Γράψε απ’τη μια πλευρά της σελίδας τι είναι ακριβώς αυτό που σου προκαλεί άγχος, κι απ’την άλλη (στήλη της σελίδας) πώς μπορείς πρακτικά να διορθώσεις το συγκεκριμένο πρόβλημα! Κάνε ένα διάλειμμα και συζήτησε εκφράζοντας τους φόβους και τις αμφιβολίες σου στους γονείς σου και σε ανθρώπους που μπορούν να σε ακούσουν! Επιχείρησε μια νοητική αναπαράσταση των πραγματικών συνθηκών που σου προκαλούν άγχος (δηλ. ‘φαντάσου με λεπτομέρειες τις πραγματικές συνθήκες που σε αγχώνουν…’).
Τέλος, Δοκίμασε ασκήσεις χαλάρωσης για 15η μέρα, συγκεντρώσου στη διαφραγματική αναπνοή και στο σώμα σου που βαραίνει καθώς χαλαρώνει… συνδύασε εισπνοές – εκπνοές με θετικές –και ρεαλιστικές- σκέψεις… Αντικατάστησε τις σκέψεις: ‘δεν θα φοβηθώ’, ή ‘θα πετύχω στα σίγουρα!’, με τις πιο ρεαλιστικές σκέψεις: ‘Ακόμα κι αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω’, ‘θα κάνω ό.τι περνάει από το χέρι μου για να επιτύχω’… Ξόδευε λίγο χρόνο για γυμναστική, Φρόντισε να ξεκουράζεσαι και να κοιμάσαι καλά, Κάνε καθημερινά ένα πρωινό μπάνιο με χλιαρό νερό.
Πρακτικές οδηγίες για γονείς
Δώστε θάρρος, όχι πίεση, Ενισχύστε την προσπάθεια χωρίς κριτική, Δημιουργήστε για το μαθητή περιβάλλον κατάλληλο για μελέτη,
Συμβουλευτείτε ειδικούς αν αισθάνεστε ότι το χρειάζεστε, Θυμηθείτε ότι οι εξετάσεις είναι σημαντικές- αλλά δεν αποτελούν τη μόνη οδό για τη μελλοντική επιτυχία και ευτυχία.
Στόχος της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να μαθαίνουν να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αγαπήσουν τη μάθηση και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες που θα επιτρέψουν στο παιδί να συνεχίσει και μετά από τις εξετάσεις να θέλει να μαθαίνει.
