Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα στην κλασική μουσική

Αν σκεφτεί κανείς πως η μουσική τέχνη της Δυτικής Ευρώπης, που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε κλασική μουσική, έχει τις ρίζες της στη μελοποίηση θρησκευτικών κειμένων και ύμνων της θείας Λειτουργίας, δεν είναι να απορεί με το πλήθος των έργων που έχουν γραφτεί για την περίοδο του Πάσχα.

Η πορεία του Χριστού, από την λατρεία των μαθητών μέχρι την προδοσία, από τις επευφημίες του πλήθους μέχρι την κατακραυγή, από το μαρτύριο της Σταύρωσης μέχρι την ένδοξη Ανάσταση, αποτελούν κορυφαία στιγμή της χριστιανικής θρησκείας και εγείρουν έντονα συναισθήματα που εμπνέουν τους καλλιτέχνες στα έργα τους.

Όμως, η σημασία όλων αυτών ξεπερνά τα όρια μιας θρησκείας.

Τα Πάθη του Χριστού μεταφράζονται ως πάθη του κάθε ανθρώπου στην περιπετειώδη πορεία της ζωής από τη γέννηση ως το θάνατο.

Για αυτό και τα έργα αυτά έχουν τόσο μεγάλη εμβέλεια, τόση διεισδυτικότητα ανά τον κόσμο και τον χρόνο.

Πριν την ακρόαση, μπορείτε να πάρετε μια εικαστική πρόγευση από την απεικόνιση των Παθών στην ευρωπαϊκή ζωγραφική.

Ακολουθεί μια επιλογή από συνθέσεις για τις ξεχωριστές ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο κορυφαίος συνθέτης του Μπαρόκ Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ παρουσιάζεται τρεις φορές στο σημερινό αφιέρωμα.

Όλη του τη ζωή συνέθετε μουσική για τις θρησκευτικές λειτουργίες του ναού του Αγίου Θωμά της Λειψίας, μια που αυτή ήταν η εργασία του.

Παρακάτω θα ακούσουμε ένα μόνο χορωδιακό μέρος από το μεγάλης διάρκειας έργο Τα Κατά Ιωάννη Πάθη, που αξίζει να ακούσει κανείς ολόκληρο.

Οι Θρήνοι του Προφήτη Ιερεμία, είναι ένα ποιητικό βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης που αναφέρεται στην παρηκμασμένη Ιερουσαλήμ του 6ου π.Χ. αιώνα, εκεί όπου έζησε, αντιστάθηκε και μαρτύρησε ο προφήτης Ιερεμίας, προβλέποντας όλα τα δεινά που θα ακολουθήσουν.

Το ποιητικό αυτό έργο έχει μελοποιηθεί από πολλούς συνθέτες.

Εδώ έχουμε την εκδοχή του Άγγλου συνθέτη της Αναγέννησης Τόμας Τάλις, ένα φωνητικό έργο για τις χαμηλότερες περιοχές της ανθρώπινης φωνής (2 μπάσοι 2 τενόροι 1 άλτο).

Ακούστε τον πρώτο από τους θρήνους, ερμηνευμένο από πεντάφωνο φωνητικό σύνολο της ξακουστής αγγλικής χορωδίας Tenebrae.

Μια από τις πιο γνωστές μελοποιήσεις του ύμνου, από τον Ιταλό συνθέτη της Αναγέννησης.

Ακούστε τον από τη θαυμάσια παιδική χορωδία του Βασιλικού Κολλεγίου του Καίμπριτζ.

Από ένα έργο που αξίζει να ακούσει κανείς ολόκληρο θα ακούσουμε τη γνωστότερη άρια (για άλτο).

Το αριστουργηματικό έργο του Χάυντν, αρχικά γράφτηκε για ορχήστρα και στη συνέχεια έγινε ορατόριο.

Εδώ θα το ακούσουμε στη μορφή κουαρτέτου εγχόρδων, είδος στο οποίο έχει διακριθεί ο συνθέτης.

Αποτελείται από εννιά μέρη: εισαγωγή, εφτά σονάτες για τους εφτά λόγους του Ιησού και φινάλε με τίτλο “Σεισμός”.

Αυτοί είναι οι τελευταίοι εφτά λόγοι του Ιησού επάνω στο σταυρό:

Στο επόμενο βίντεο μπορείτε να επιλέξετε ποιο μέρος του έργου θέλετε να ακούσετε και να παρακολουθήσετε την παρτιτούρα.

Ακούστε ολόκληρο το κουαρτέτο σε μια ατμοσφαιρική εκτέλεση από το αμερικάνικο κουαρτέτο εγχόρδων Κιάρα.

Πρόκειται για ένα ποίημα του 13ου αιώνα που περιγράφει τον πόνο της Παναγίας κατά τη Σταύρωση του Χριστού.

Το συγκινητικό αυτό ποίημα αποτέλεσε έμπνευση για πάρα πολλούς  συνθέτες.

Στο επόμενο βίντεο από το Τρελό Σχολείο θα ακούσετε μια επιλογή συνθέσεων με ταυτόχρονη απόδοση του ποιήματος στα ελληνικά, ενώ θα παρακολουθείτε τις υπέροχες ζωγραφιές  με τις οποίες αποτύπωσαν το ποίημα οι μαθητές.

Αυτή είναι η διασημότερη απόδοση του ποιήματος, το τελευταίο έργο που συνέθεσε ο Περγκολέζι πριν πεθάνει στα 26 του χρόνια.

Ο Άγγλος συνθέτης Τζων Τάβενερ, με επιρροές από την βυζαντινή μουσική της ελληνορθόδοξης εκκλησίας, συνέθεσε αυτό το κομμάτι με έμπνευση από τον θρήνο της Παναγίας που ψάλλεται την Μεγάλη Παρασκευή στον Επιτάφιο.

Αν θεωρηθεί ότι μέσα από τα πάθη του Χριστού ο άνθρωπος βλέπει τα δικά του πάθη, τότε σίγουρα αυτό το έργο που συνέθεσε ο Λετονός συνθέτης με αφορμή μια προσωπική του τραγωδία έχει θέση στο σημερινό αφιέρωμα.

Είναι το τρίτο και τελευταίο έργο από τον ονομαζόμενο Εβραϊκό Κύκλο, μια σειρά συνθέσεων του Εβραιοαμερικανού συνθέτη, που στηρίζονται στην μελοποίηση γνωστών ρητών του Σολομώντα.

Μέρος της μουσικής αυτής αποτελούσε μουσική επένδυση του θρυλικού σήριαλ της ελληνικής τηλεόρασης Ο Χριστός ξανασταυρώνεται του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο Εστονός συνθέτης με επιρροές από τη Δύση και τη Ρωσική Ορθοδοξία, έγραψε αυτό το έργο το 2005.

Είναι ένα ορατόριο για σόλο τραγουδιστές, μικτή χορωδία και ορχήστρα εγχόρδων, σε 4 κινήσεις.

Παρ΄ ότι είναι ένα κολλάζ από ύμνους της βυζαντινής και λατινικής λειτουργίας, παρουσιάζεται σαν ένα ενιαίο συνεχόμενο έργο με το ιδιαίτερο χρώμα των συνθετών της Βαλτικής, που αξίζει να παρακολουθήσει κανείς από την αρχή μέχρι το τέλος.

Η παλαιότερη σύνθεση του σημερινού αφιερώματος.

Ο Λεονίν ήταν σπουδαίος συνθέτης organum (πολυφωνική σύνθεση) του 12ου αιώνα, μιας εποχής που στη μουσική ονομάζεται Σχολή της Νότρ Νταμ.

Η σχολή αυτή αποτέλεσε τη βάση για αυτό που αποκαλούμε Πολυφωνία στη μουσική τέχνη της Δύσης.

Πολυφωνική μελοποίηση ενός ύμνου που ψάλλεται το πρωί του Πάσχα, από τον Γαλλοφλαμανδό συνθέτη της Αναγέννησης.

Θα ακούσουμε το πρώτο από τα 11 μέρη του έργου, με τίτλο Συμφωνία.

Από το ορατόριο Ο Μεσσίας του Γερμανού συνθέτη του Μπαρόκ Χαίντελ θα ακούσουμε το διάσημο χορωδιακό Αλλελούια. 

Ακούστε το ίδιο κομμάτι με εκκλησιαστικό όργανο που παίζει ο διάσημος νεαρός οργανίστας από το Βέλγιο Γκερτ βαν Χεφ.

Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα είναι μια ωραία αφορμή για να ακούσουμε όλες αυτές τις όμορφες μουσικές.