Η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ημερομηνίες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και αναγνωρίζεται ως η ημέρα του «ΟΧΙ». Εκείνη την ημέρα, η Ελλάδα απάντησε αρνητικά στο ιταλικό τελεσίγραφο που ζητούσε την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από τα ελληνικά εδάφη, για τον έλεγχο στρατηγικών σημείων που θα βοηθούσαν στον ανεφοδιασμό του ιταλικού στρατού. Αυτό το «όχι» δεν ήταν απλώς η απάντηση του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά, αλλά η φωνή και η θέληση ενός ολόκληρου έθνους να υπερασπιστεί την εθνική του κυριαρχία και να μην υποκύψει σε καμία ξένη επιβουλή.
Τα γεγονότα της 28ης Οκτωβρίου ξεκίνησαν νωρίς τα ξημερώματα, όταν ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, επισκέφθηκε την οικία του Μεταξά, κρατώντας ένα τελεσίγραφο από την κυβέρνηση Μουσολίνι. Η παράδοση του τελεσιγράφου έγινε κάτω από φορτισμένη ατμόσφαιρα. Ο Γκράτσι περιγράφει στο ημερολόγιό του πως βρήκε τον Μεταξά σε απλή, οικιακή αμφίεση – ντυμένο με μία σκούρα μάλλινη ρόμπα – να ανοίγει την πόρτα του σπιτιού του στις 03:00. Ο Μεταξάς διάβασε το κείμενο, το οποίο απαιτούσε την ελεύθερη πρόσβαση του ιταλικού στρατού στην Ελλάδα, και με βαριά καρδιά απάντησε στα γαλλικά, τη διπλωματική γλώσσα της εποχής: «Alors, c’est la guerre!» («Λοιπόν, έχουμε πόλεμο!»). Η απάντησή του καθρέφτιζε τον αποφασιστικό χαρακτήρα και την αυθεντική, πατριωτική του στάση. Το «όχι» ήταν η έκφραση της εθνικής υπερηφάνειας και της ελληνικής φιλοπατρίας.
Λίγες ώρες μετά τη συνάντηση, οι σειρήνες ήχησαν σε ολόκληρη την Ελλάδα, αναγγέλλοντας την έναρξη του πολέμου. Ο ελληνικός λαός ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό και αποφασιστικότητα. Το μήνυμα του «ΟΧΙ» διαδόθηκε αμέσως μέσα από τις εφημερίδες, με τον τίτλο της «Ελληνικό Μέλλον» να γίνεται σύμβολο της εθνικής αντίστασης. Οι Έλληνες βγήκαν στους δρόμους, αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τη χώρα τους από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Μουσολίνι που βρίσκονταν στην Αλβανία. Η αίσθηση του πατριωτικού καθήκοντος διακατείχε τόσο τους πολίτες όσο και τους στρατιώτες, οι οποίοι, με ενθουσιασμό και ομοψυχία, ξεκίνησαν για το μέτωπο.
Η ιταλική επίθεση ξεκίνησε επίσημα στις 5:30 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, με τις δυνάμεις του ιταλικού στρατού να εξαπολύουν επιθέσεις στα ελληνικά σύνορα της Ηπείρου. Οι Έλληνες στρατιώτες, έπειτα από αρχικές υποχωρήσεις λόγω του ισχυρού αντιπάλου, ανασυντάχθηκαν και αντεπιτέθηκαν με επιτυχία. Οι επιχειρήσεις στα βουνά της Πίνδου και της Ηπείρου πήραν θρυλικές διαστάσεις, καθώς οι ελληνικές δυνάμεις όχι μόνο κατάφεραν να αναχαιτίσουν την προέλαση των Ιταλών, αλλά, από τις 14 Νοεμβρίου, πέρασαν στην αντεπίθεση, φτάνοντας να καταλάβουν την περιοχή της Βόρειας Ηπείρου. Η ελληνική νίκη προκάλεσε την έκπληξη της διεθνούς κοινότητας και αναδείχθηκε ως μία από τις πρώτες νίκες των Συμμάχων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ανδρεία των Ελλήνων, ωστόσο, προκάλεσε ανησυχία στη ναζιστική Γερμανία, που βλέποντας τη δυσκολία των Ιταλών, αποφάσισε να παρέμβει στρατιωτικά για να ελέγξει τα Βαλκάνια. Στις 6 Απριλίου 1941, οι γερμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας μια δεύτερη φάση πολέμου. Παρά τη γενναία αντίσταση, ειδικά στα Οχυρά της Γραμμής Μεταξά στη Μακεδονία, οι ελληνικές δυνάμεις ήταν καταδικασμένες να υποχωρήσουν λόγω της συντριπτικής υπεροχής του εχθρού. Τελικά, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Αθήνα και ολόκληρη την ελληνική επικράτεια βρέθηκε υπό τριπλή κατοχή, από τις δυνάμεις της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Βουλγαρίας.
Οι συνθήκες που επικράτησαν κατά την Κατοχή ήταν αβάσταχτες για τον ελληνικό λαό. Η πείνα, οι κατασχέσεις και οι μαζικές εκτελέσεις από τις δυνάμεις κατοχής έφεραν τη χώρα σε απελπιστική κατάσταση. Όμως, το πνεύμα του «ΟΧΙ» έμεινε ζωντανό και εκδηλώθηκε μέσω της Εθνικής Αντίστασης. Πολλοί Έλληνες εντάχθηκαν σε αντάρτικες ομάδες, ενώ άλλοι διέφυγαν στη Μέση Ανατολή, όπου συγκροτήθηκε νέος ελληνικός στρατός, που συνέχισε να πολεμά στο πλευρό των Συμμάχων.
Το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν διαβάστηκε από τον εκφωνητή του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών, Κώστα Σταυρόπουλο, αναγγέλλοντας την ηρωική προσπάθεια των ελληνικών δυνάμεων και γεμίζοντας τον λαό με περηφάνια. Έκτοτε, η 28η Οκτωβρίου γιορτάζεται ετησίως, τιμώντας τη γενναιότητα και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να αντισταθούν, με τον «πρώτο ελεύθερο λόγο» να παραμένει σύμβολο εθνικής υπερηφάνειας, πατριωτισμού και ελευθερίας.
Η Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο των εορτασμών
Η Θεσσαλονίκη είναι το επίκεντρο του εορτασμού της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940 με τις εκδηλώσεις να ολοκληρώνονται με την μεγάλη στρατιωτική παρέλαση.
Η στρατιωτική παρέλαση για την 28η Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη θα ξεκινήσει στις 11.00 στην παραλιακή λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου ενώπιον της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και την κυβέρνηση θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας.
Την παρέλαση θα παρακολουθήσει και ο υπουργός Άμυνας της Κύπρου Βασίλης Πάλμας.
Νωρίτερα, στις 10.30, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καταθέσει στεφάνι στο Ηρώον του Γ’ Σώματος Στρατού, ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα παραστεί στις εορταστικές εκδηλώσεις στο Περιστέρι.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αεροπορικές επιδείξεις και τα μαχητικά που κάθε χρόνο κλέβουν την παράσταση, ενώ ο Σμηναγός Γιώργος Σωτηρίου θα πετάξει το F16 της Ομάδας Επιδείξεων «Ζευς».
